Natuurriet en kunstriet: wat is wat? | 06-november-2017 |

De herkomst en producteigenschappen van natuurriet en kunstriet

Vanaf een afstandje zie je het verschil waarschijnlijk niet tussen natuurriet en kunstriet, maar dat is er natuurlijk wel. We zetten het even voor je op een rijtje.

Natuurriet

Riet (Phragmites australis of Phragmites communis) is een grasachtige plant die groeit op plaatsen waar het met de wortels in het water kan staan. De kwaliteit ervan is sterk afhankelijk van de plek waar het riet groeit (zoet water of brak water), het tijdstip van oogsten, de hoogte waar de stengels worden afgesneden en de hoeveelheid ongerechtigheden zoals duilen en ruigt waarmee het riet vermengd is.

Natuurriet is een seizoensproduct, dat geoogst wordt tussen half december en half april, maar bij voorkeur in februari/maart. De oogst geschiedt bij voorkeur tijdens vorst en droog weer. Door de zachte winters van de afgelopen jaren is dat in Nederland vaak onmogelijk gebleken.

Riet(dakdekkersriet), foto van Rasbak (Own work) [GFDL or CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons

Het beste natuurriet is éénjarig riet, afkomstig uit zoetwatergebieden, dat zo laag mogelijk wordt gesneden (waar de stengel van het riet het meest verhout is). Het wordt gesneden in de winter, wanneer het blad gevallen is en de sapstromen in het riet stil liggen. Het riet moet rechte, buigzame volwassen stengels hebben zonder blad. Goed dekriet mag maximaal 2 % duilen (stengels van de lisdodde) bevatten en moet ontdaan zijn van ruigt, stoppels en onkruid. Riet dat in voedselarm water groeit is harder en dus beter dan riet dat in voedselrijk water groeit. Riet dat beschimmeld, verbroeid of verrot is mag niet op het dak worden verwerkt.

De eerste laag riet mag bij een gewoon, normaal dak met een hellingshoek vanaf 45° bestaan uit oud riet, toppen of duilenriet, waarbij  (in overleg met de klant) dit tot maximaal 2/3 in de dakvoet zichtbaar mag zijn.

Natuurriet kan zowel handmatig als machinaal worden gesneden. De oogstmethode is afhankelijk van de mogelijkheden die de ondergrond biedt en de hoogte van het arbeidsloon. De in Nederland het meest gebruikte methode is tegenwoordig de machinale methode, met rietzelfmaaibindermachines. Hiermee wordt het riet in één gang gemaaid en tot bossen gebonden. Er zijn zowel zwaardere als lichtere machines, zodat ook op slechtere ondergrond machinaal geoogst kan worden. In het uiterste geval kan handmatig gesneden worden, maar dat is arbeidsintensief en (in Nederland) dus duur.

Hoewel er in Nederland nog altijd riet wordt gesneden, komt tegenwoordig het grootste deel van het op Nederlandse daken verwerkte natuurriet uit het buitenland. Veel riet komt tegenwoordig uit China, maar ook riet uit Turkije, Oostenrijk, Roemenië, Oekraïne en Hongarije. Vroeger werd ook riet uit brak water gebruikt, bijvoorbeeld afkomstig uit de Franse Camargue, met het idee dat het zout een conserverende werking zou hebben op het riet.

Omdat riet afhankelijk is van een oogstseizoen kan het voorkomen dat aan het eind van het jaar nog maar weinig “vers” riet beschikbaar is en de rietdekker terug moet vallen op het gebruik van oudere voorraden overjarig riet.

Kunstriet

Kunstriet wordt vervaardigd uit kunststof, al dan niet met een toeslagstof.

Polytech, Nederlands grootste producent van kunstriet, vervaardigt zijn Novariet van een polymeer op basis van (steen)zout en natuurlijke pigmenten, maar benadrukt dat deze polymeer geen PVC is. Deze polymeer wordt door middel van extrusie tot taps toelopende holle stengels gevormd, die in verschillende lengtes en kleuren worden vervaardigd. Novariet wordt geleverd met een materiaalgarantie van 10 jaar. Novariet heeft een eigen legmethode ontwikkeld, die uitgaat van legschema’s 4 x 3 en 4 x 4. Novariet is onbrandbaar, ongevoelig voor rot, algen en schimmels en vuilafstotend.

Novariet, foto Novariet Kennisbank

Candur kunstriet is vervaardigd van PVC en houtmeel. PVC heeft milieutechnisch niet zo’n goede naam, maar is net als de polymeer van Novariet een polymeer op basis van (steen)zout. Daarnaast is aan Candur 30 % houtmeel toegevoegd, dat natuurlijk wel een hernieuwbare grondstof is. Ook Candur kunstriet heeft een materiaalgarantie van 10 jaar, is vlamdovend, rotvrij en toe te passen op minder steile dakhellingen. Candur kunstriet wordt op exact dezelfde manier verwerkt als natuurriet, in dezelfde pakketdikte.

Candur kunstriet, foto Wemekamp Rietdekkers

Omdat kunstriet machinaal wordt vervaardigd is men niet afhankelijk van seizoenen en weersomstandigheden bij de productie en kan hierdoor ook geen negatieve invloed worden uitgeoefend op het product. De kwaliteit van kunststof riet is altijd constant. Bovendien kan kunststof riet in tegenstelling tot natuurriet ook bij nat weer worden verwerkt.

Fabricagemethode natuurriet en kunstriet

Natuurriet wordt gemaaid, met de hand of machinaal. De maaimethode is afhankelijk van de herkomst en de toestand van de ondergrond. Na het maaien wordt het riet geschoond en in bossen opgebonden om te drogen. Het wordt uiteindelijk in handelsbossen van 55 cm omtrek gebonden en verkocht.

Kunstrietstengels worden geëxtrudeerd, dat wil zeggen dat kunststofdeeg door een spuitmatrijs wordt geperst en in de juiste vorm uithardt. De kunstrietstengels zijn net als natuurrietstengels hol en lopen taps toe. Ook kunstrietstengels worden in bossen gebonden en verkocht.

Afmetingen natuurriet en kunstriet

Handelsafmetingen van natuurrietbundels

• Lengte: 1200 – 1900 mm
• Omtrek: 450, 550 en 600 mm, gemeten 200 mm vanaf de onderkant.
• Dikte natuurriet stengels: 2 - 8 mm

Handelsafmetingen van kunstrietbundels

• Lengte:
  • Novariet:
    • Lange bos 1200 mm
    • Korte bos 800 of 900 mm
    • Geplette bos 400 mm
    • Geplette bos 100, 150 of 200 mm (voor gebruik in knikdaken, lengte afhankelijk van toepassing)
    • Extra lange bos 1800 mm (voor extra dikke daken)
  • Candur: bossen 1200 – 1900 mm
• Omtrek:
  • Novariet ca. 400 mm.
  • Candur 450 mm.
• Dikte kunstrietstengels:
  • Novariet: taps toelopend van 6 naar 3 mm.
  • Candur: 6 mm.

Laagdikte van het riet

• Natuurriet: laagdikte is afhankelijk van de lengte en steilheid van het dakvlak.
  • Bij een dak met een lengte van maximaal 7 meter van nok tot knijpplank, met een dakhelling van 40 graden of steiler, waarbij riet korter dan 1,5 meter wordt gebruikt, moet de dikte van de rietlaag aan de voet van het dak minimaal 25 cm zijn en aan de top minimaal 22 mm, met een slijtlaag van minimaal 9 cm.
  • Bij een dak met een lengte van nok tot knijpplank van meer dan 7 meter, met een dakhelling die flauwer is dan 40 graden of wanneer riet gebruikt wordt dat langer is dan 1,5 meter, dient de dikte van de rietlaag aan de voet van het dak minimaal 28 cm zijn en aan de top minimaal 25 mm, met een slijtlaag van minimaal 10 cm.
  • Bij een traditioneel gebonden dak ligt onder de eigenlijke rietlaag een spreilaag of vlijlaag, bestaande uit een rietmat of een laag van 2 à 3 cm riet. Dat mag riet van minder dan 1^e kwaliteit zijn, bijvoorbeeld overjarig riet.

• Kunstriet:
  • Novariet: laagdikte of vooral de voetbreedte is na het bereiken van de minimaal vereiste laagdikte vooral afhankelijk van het gewenste uiterlijk. Omdat kunstriet geen slijtlaag heeft (het veroudert niet en brokkelt niet door de jaren heen af), kan bij Novariet volstaan worden met een deklaag van circa 12 cm. Omdat het dak er dan nogal dun uitziet, kan ervoor gekozen worden om het hele dak dikker te dekken, om alleen de randen (dakvoet en breeuw) dikker te dekken (het “scheppend dak”) of (bij renovatie) om het dakvlak met regels en platen op te dikken en aan de randen een dikkere deklaag toe te passen, zodat de voet en de breeuw dikker zijn dan de rietlaag op het dakvlak. De breedte van de voet kan variëren van 130 mm (minimaal) tot 390 mm (extra dik), waarbij het laagdikte op het dakvlak tenminste 120 mm en ten hoogste circa 20 cm bedraagt.
  • Candur wordt op dezelfde wijze verwerkt als natuurriet en heeft dezelfde dekdikte.

Gewicht natuurriet en kunstriet

Natuurriet: ca. 130 kg/m³.

Natuurrieten dak 30 cm dikte: ± 39 kg/m² (excl. onderconstructie)  hoewel als rekenwaarde ook wel 45 of 50 kg/m² (excl. onderconstructie) wordt gehanteerd.

Kunstriet:

• Novariet: ca. 200 kg/m³.
  Het gewicht van een Novariet dak is afhankelijk van de gekozen dakdikte. Bij 15 cm is dat ± 30 kg/m² (excl. onderconstructie).
• Candur: ca. 165 kg/m³.
  Gewicht per m2 bij 20 cm dik: ± 33 kg/m².

Uiterlijk natuurriet en kunstriet

• Oppervlaktestructuur:
  • De oppervlaktestructuur van een rieten dak is als het ware geschubd. De rietstengels overlappen elkaar, waarbij alleen het onderste deel van de rietstengel zichtbaar is, de zgn. stoppel. In het natuurrieten dak is dit het dikste, hardste deel van de rietstengel en vormt dit de slijtlaag.
  • Hoe korter de stoppel, dwz. de zichtbare lengte van de rietstengel, des te dichter en fraaier ziet het dakvlak eruit.
• Kleur
  • De kleur van een nieuw natuurrieten dak is afhankelijk van de herkomst en toestand van het gebruikte riet. Dit kan variëren van goudgeel tot bruingeel. Riet uit sommige gebieden heeft een rossige gloed. Na ongeveer een jaar begint het riet te verkleuren naar lichtgrijs en na jaren wordt het donkergrijs. Doordat het een natuurproduct is, kan bij een vers gedekt natuurrieten dak een “dambordpatroon” zichtbaar zijn, doordat de verschillende rietbossen net een andere hebben. Dit trekt met het vergrijzen van het dak weg.
  • Kunstriet:
    • Novariet behoudt grotendeels de oorspronkelijke kleur, maar verweert een klein beetje. Het is leverbaar in meerdere tinten en ziet er altijd hetzelfde uit. Wanneer een lichte kunstrietkleur wordt gekozen, lijkt het alsof het dak nieuw blijft. Wanneer een donkerder rietkleur wordt gebruikt, kan het overkomen alsof het dak altijd al op het pand heeft gezeten. Doordat het dakvlak is opgebouwd uit losse stengels, is de waargenomen kleur ook afhankelijk van de invalshoek van het licht.
    • Candur verkleurt als natuurriet, door het gebruik van houtmeel (cellulose) in het kunststofmengsel.
• Glans:
  • Een met riet gedekt dak glanst niet. Afzonderlijke stengels natuurriet kunnen wel licht glanzen door een natuurlijke waslaag aan de onderkant van de stengel. Dit komt vooral bij Turks en Chinees riet voor.

Natuurrieten dak, foto Margo van Voskuilen