Renoveren met respect voor cultuurhistorische waarde | 30-oktober-2018 |

Een zoektocht naar een historisch correct gedetailleerd kozijn met hedendaagse isolatiewaarden

Aan de Jan Evertsenplaats in hartje Rotterdam renoveert woningcorporatie Vestia twee woongebouwen die als onderdeel van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog zijn gebouwd. Na de eerste renovatie in 1980 zijn de woongebouwen opnieuw aan een opknapbeurt toe. Omdat de flats inmiddels de status Rijksmonument gekregen hebben, is dit geen alledaagse renovatie. Het renoveren van een monument vergt meer aandacht en specialisme.

De twee gebouwblokken aan de Jan Evertsenplaats zijn onderdeel van het Lijnbaanensemble, een zeer karakteristiek gebied in de Rotterdamse binnenstad. Het staat symbool voor de wederopbouw van het stadshart na de Tweede Wereldoorlog. De panden en structuur van het Lijnbaan-ensemble zijn sinds de bouw in de jaren ‘50 zo goed als onveranderd gebleven.

Cultuurhistorisch onderzoek

De gebouwblokken aan de Jan Evertsenplaats in Rotterdam zijn in 1958 gebouwd en bestaan uit 208 woningen. In 2011 hebben de woongebouwen de status van Rijksmonument gekregen en sindsdien behoren ze tot de internationaal erkende wederopbouwmonumenten. Met de monumentstatus is het uiterlijk van de flats voor de toekomst vastgelegd. Echter, de wooneisen zijn in de afgelopen 60 jaar significant veranderd. Kortom, een hele (mooie) uitdaging voor Vestia, die de flats in bezit heeft, om deze gebouwblokken naar het huidige niveau te tillen met respect voor het oorspronkelijke uiterlijk.  De werkzaamheden zorgen uiteindelijk voor minder energieverbruik en meer woongenot.

Voorafgaand aan de renovatie heeft Vestia een cultuurhistorisch onderzoek uit laten voeren. Hierbij wordt de cultuurhistorische waarde beoordeeld per gebouwonderdeel. Hieruit wordt per gebouwonderdeel bepaald of het vervangen, hersteld of gerestaureerd moet of mag worden. Ook is er een cultureel kleurenonderzoek uitgevoerd om de oorspronkelijke kleurstelling van de verschillende gebouwonderdelen te achterhalen.

Expertises samenbrengen

Voor deze bijzondere renovatie heeft Vestia een vijftal aannemers aangeschreven met een programma van eisen (PvE), waarin de kwalitatieve eisen en voorwaarden omschreven staan. Dit bood de aannemers de ruimte om hun kennis, kunde en creativiteit in te brengen. Middels een scoringslijst werden de aannemers beoordeeld op basis van hun presentatie van het plan van aanpak op sociale, financiële en technische aspecten. Voor Vestia is deze vorm van aanbesteden een pilot. Peter van Gennip, Projectleider Ontwikkeling bij Vestia: ‘‘Dit was wel wennen voor ons. Voorheen was Vestia gewend om een project aan te besteden middels een bestek, waarin duidelijk omschreven staat welke producten toegepast moeten worden. Aanbiedingen werden beoordeeld op uitvoering en met name prijs. Nu kon de aannemer zijn expertise beter inbrengen. Dat betekent dat de beoordeling meer op kwaliteit en creativiteit plaatsvindt. We hebben aannemersbedrijf Van Wijnen de opdracht gegund omdat ze over de gehele linie beter scoorden.’’ Van Wijnen heeft niet alleen veel ervaring in het renoveren van gebouwen, maar ook in het renoveren van monumenten. Deze expertises worden in dit project samengebracht.

Renoveren met respect voor cultuurhistorische waarde

Eric van der Kroft, Projectleider bij Van Wijnen: ‘‘Een renovatie uitvoeren met respect voor de cultuurhistorische waarde is altijd een leuke en bijzondere uitdaging. Zo is er in dit project bijvoorbeeld vanuit het cultuurhistorisch onderzoek bepaald dat de houten kozijndetails zoveel mogelijk het origineel moeten benaderen met dezelfde kleurstelling als bij de bouw in 1958 is aangebracht. Destijds zijn er houten puien met stalen bewegende delen en zwart glazen paneelvullingen toegepast, kenmerkend voor de appartementengebouwen van het gehele Lijnbaan-ensemble. Het is niet eenvoudig om deze houten taatsramen met stalen intrekframe met de huidige eisen op het gebied van energieprestatie uit te voeren. Omdat de woongebouwen in 1980 al eens gerenoveerd waren met vlakke PVC kunststof kozijnen was er ook geen referentiedetail beschikbaar. Met de van oorsprong slanke detaillering, de grote overspanning en het onderhoudsaspect in het achterhoofd was een houten kozijn geen optie. Zeker niet bij toepassing van het zwaardere HR++ glas. Samen met gevelbouwer Facédo en Molenaar & Co Architecten hebben we voor een aluminium kozijndetail gekozen die de houtstopverf-look zeer goed benadert.’’

Origineel detail

Esthetische wens vertalen naar technisch uitvoerbare oplossing

Dennis Leijser, Directeur Facédo: ‘‘Facédo heeft in nauw overleg met de architect en aannemer de esthetische wens vertaald naar een praktische en technisch uitvoerbare oplossing. Vanwege de gunstige onderhoudsarme en energetische eigenschappen is er gekozen voor aluminium kozijnen. Vanuit het diverse aanbod aan profielen hebben we gekozen voor een geïsoleerd kozijnprofiel met ‘houtlook’ detail van Kawneer. Dit profiel, het RT 62 verdiepte renovatieprofiel, is esthetisch nauwelijks te onderscheiden van een houten kozijn. Facédo werkt al sinds de oprichting 10 jaar geleden graag met Kawneer samen. Zeker in bijzondere projecten als deze is een goede kwaliteit en flexibiliteit belangrijk voor een goed eindresultaat.’’

Nieuw detail

Wisseltruc

In het derde kwartaal van 2018 is Facédo gestart met het demonteren van de bestaande vlakke kunststof kozijnen, inclusief stelkaders, en het leveren en monteren van nieuwe aluminium kozijnen, inclusief nieuwe stelkaders. De renovatie wordt uitgevoerd in bewoonde staat. Om de overlast voor de omgeving en de bewoners zoveel mogelijk te beperken, worden de complete gevelelementen per woning in één dag ‘gewisseld’. Hiervoor past Facédo een speciale hijsconstructie toe die het mogelijk maakt om de gehele pui in één keer en binnen een dag te wisselen. Het verwijderen en transporteren van de oude kunststof kozijnen is een kritische factor, omdat niet bekend is hoe deze geassembleerd zijn. Veiligheid staat hierin voorop. Facédo heeft een hijsplan opgesteld waarin de werkzaamheden, methoden en materialen zijn vastgelegd. Alle hijsmaterialen zijn gecertificeerd. Tot de schroefbouten aan toe.

Hoge winddrukken

Vanwege de grote afmetingen, tot een breedte van 6 meter, van de kozijnen en de hoge winddrukken op de bovenste lagen van het 12 verdiepingen tellende gebouw is de sterkte van het kozijn belangrijk. Dit is één van de redenen geweest om voor aluminium kozijnen te kiezen. Aluminium is sterk en licht in gewicht. Dit laatste aspect is tevens een voordeel bij het plaatsen van de puien. Omdat een aluminium kozijn zeer sterk is, was het overbruggen van de overspanning met een slank profiel geen probleem.

Dat een renovatieproject geen standaard is, bewijst ook de Jan Evertsenplaats. Per woning verschillen de gevelopeningen, zowel in hoogte als in breedte, van afmeting. Hier heeft Facédo op moeten anticiperen door een standaard kozijnmaat te kiezen en de verschillen op te vangen met het stelkozijn en de hoekprofielen. De verwachting is dat men tegen meer ‘verrassingen’ aan gaat lopen.

Energie en comfort

Om de energieprestatie en het wooncomfort te verbeteren wordt er isolatie aangebracht en worden de ramen uitgevoerd met isolerende kozijnen en zonwerend HR++ glas. Met het huidige glas wordt het in de zomer onaangenaam warm in de woningen. Het natuurlijke ventilatiesysteem wordt vervangen door een vraag gestuurd mechanisch ventilatiesysteem. Peter van Gennip: ‘‘Het energetisch verbeteren van een monument van 60 jaar oud is een hele uitdaging. En toch is het Van Wijnen gelukt om het energielabel met twee stappen te verbeteren. Een hele prestatie in een historisch gebouw waar de cultuurhistorische waarde in stand gehouden moet worden.’’ Het terugbrengen van de slanke kozijndetaillering zorgt bovendien voor een ruimer zicht naar buiten, meer lichtinval en dus meer wooncomfort.

Logistieke uitdaging

Floris Buijs, Projectleider bij Facédo: ‘‘De renovatie van de 208 woningen duurt circa anderhalf jaar. De woningen worden per strang aangepakt. Er wordt van de bovenste verdieping naar beneden gewerkt. Iedere dag wordt een gevelelement vervangen, waarna iedere keer het bovenste deel van de steiger afgebroken wordt. De bijzondere ligging in het centrum van Rotterdam biedt een logistieke uitdaging. Samen met Van Wijnen hebben we een nauwkeurig logistiek plan uitgewerkt om te voorkomen dat de bouwplaats een opslagplaats wordt en zo een werkzame situatie te behouden is. In Den Haag is een zogenaamde hubplaats opgezet, waar de materialen voor de renovatie verzameld worden. Vandaaruit worden de benodigde materialen zo efficiënt mogelijk naar de bouwplaats getransporteerd. De puien worden compleet met glas op de bouwplaats aangeleverd.

Opdrachtgever: Vestia Rotterdam

Architect: Molenaar & Co Architecten

Uitvoering: Van Wijnen Stolwijk

Gevelleverancier: Facédo

Systeemleverancier: Kawneer