Duurzame vloerafwerkingen | 25-mei-2020 |

Grondstoffen en herkomst

Er is een keur aan duurzame, natuurlijke vloerbedekkingen op de markt waarmee het interieur verfraaid kan worden. Een kanttekening bij het brede aanbod is dat meerdere soorten nogal wat kilometers afleggen om hier in Nederland op de markt te kunnen verschijnen. Dat zijn dus vloerbedekkingen met flink wat zeemijlen of airmiles op het conto. Voor duurzaamheid is niet alleen de herkomst van de grondstoffen van belang, maar ook de productielocatie. Foto: kurkvloer (Nicolás Boullosa op Flickr)

Hout en houtachtige vloerbedekkingen

Massief houten vloer

Houten vloeren afkomstig van duurzaam beheerde bossen (FSC-keurmerk) zijn een goede investering. Bovendien hoeft een mooie houten massieve vloer niet van buiten Europa te komen. Hardhouten vloeren zijn bijvoorbeeld van merbau, marantie, eiken en gaan door de vaste structuur erg lang mee. Een hardhouten vloer van 20 mm dik gaat wel tot 50 jaar mee. Vloeren van zacht hout als vuren en grenen zijn door de zachtere structuur wat kwetsbaarder voor onder andere schuivend meubilair, vallende vazen en naaldhakken. Het voordeel van een houten vloer is, mits de dikte het toelaat, dat het oppervlak geschuurd kan worden, waardoor de vloer er weer als nieuw uitziet. Aan de andere kant zijn oude houten vloeren met gebruikskenmerken juist karakteristiek en worden dan ook vaak opgekocht voor een tweede leven. Een massief houten vloer is ook goed te combineren met vloerverwarming. Dan wordt wel aangeraden om minder dikke vloerdelen te gebruiken in verband met het warmteverlies.

Parketvloer

In parketvloeren worden de voordelen van hardhout en zachthout gecombineerd. Vrijwel altijd zijn de toplagen van hardhout en de onderlagen van zachthout. Hardhout is het hout met de vastere structuur. Dat komt omdat deze bomen minder snel groeien. Doordat bomen met zachthout sneller groeien heeft dat hout een zachtere structuur. Maar plantages kunnen bij het kappen van deze bomen (grove den voor grenen en fijnspar voor vuren) wel sneller hernieuwd worden. Een minpuntje van een parketvloer is dat de toplaag meestal dun is en daardoor in de loop der jaren niet vaak kan worden geschuurd om beschadigingen weg te werken. Het ander nadeel van parketvloeren is de lijm die de lagen onderling verbindt. Door die lijmlaag kunnen parketvloeren niet altijd gerecycled worden, maar er zijn ook parketvloeren op de markt die wel een C2C-certificaat hebben.

Bamboe vloer

Bamboe groeit nog sneller dan bomen voor zachthout, dus een plantage kan razendsnel hernieuwd worden. Binnen 6-8 maanden heeft een bamboestengel zijn maximale dikte en lengte bereikt. Als bamboe langer staat, dan verhouten de vezels. Da's niet gering voor een grassoort, want hoewel je dat aan de aanzienlijke afmetingen niet afziet, valt bamboe daar wel degelijk onder. De kwaliteit van een bamboevloer komt overeen met een hardhouten vloer, misschien wel nog harder. Het is dan ook erg jammer dat er het nadeel aan kleeft dat bamboe altijd van ver komt, want het is geen inheems Europese grassoort. Er loopt wel een initiatief voor een bamboeplantage in Portugal, maar dat is gelinkt aan de kledingindustrie. Daarnaast is de kunsthars die altijd wordt gebruikt om de repen bamboe tot vloerdeel te verlijmen, niet ecologisch. Maar een bamboevloer kan wel degelijk onder het FSC-keurmerk vallen en er zijn zelfs bamboevloeren leverbaar die in de Nationale Milieu Database van SBK zijn opgenomen en BREEAM- of LEED-certificatie een zetje kunnen geven. 

Kurkvloer

Hoewel kurk een totaal ander product is dan hout, komt het ook van bomen. Vandaar dat we het ook onder deze categorie scharen. Kurk komt van kurkeiken die groeien in Europa in Spanje, Italië en Portugal. Als kurk wordt gewonnen (gepeld), duurt het ca. 8 jaar voordat de kurklaag weer is teruggegroeid. Kurk is een licht materiaal dat veel luchtkamertjes bevat. Daardoor voelt het niet hard aan en isoleert het goed, zowel warmte als geluid. Kurkvloeren zijn verkrijgbaar als tegels en stroken en worden omwille van de bescherming afgelakt (met watergedragen lak, uiteraard). Kurkvloeren die in Duitsland, Oostenrijk of Zwitserland worden geproduceerd kunnen onder het ecologische Das Kork-Logo vallen. Dit keurmerk waarborgt de productkwaliteit, milieuvriendelijkheid, duurzaamheid en dat aan de technische en chemische Europese eisen en normen wordt voldaan, zoals bijvoorbeeld op het gebied van verontreinigende emissies. Kurkvloeren zonder dit logo kunnen wel formaldehydes en weekmakers bevatten.

Homogene vloerbedekking

Homogene vloerbedekkingen bestaan uit één of meer lagen die wat hun samenstelling en dessin betreft nagenoeg identiek zijn.

Linoleum

Linoleum wordt vervaardigd uit kurk en lijnolie. Kurk wordt als poeder of in de vorm van fijne korrels gebruikt. Voor helder gekleurd linoleum moet echter houtmeel worden verwerkt. Geoxideerde lijnolie vormt samen met natuurharsen het linoleumcement, dat als bindmiddel voor de linoleummassa dient, dat bestaat uit kurk- en/of houtmeel, pigmenten en eventuele vulstoffen (kalksteen). Voor kurklinoleum en kurkment worden grove kurkkorrels toegepast, kurkment wordt zonder pigmenten gefabriceerd. Als onderlaag (drager) voor linoleum worden juteweefsels of canvas gebruikt. Linoleum hoeft niet van ver te komen, het wordt ook in Nederland geproduceerd. Deze fabriek produceert circulaire linoleum CO2-neutraal en heeft ook een productielijn voor linoleum opgezet dat bijna geheel wordt vervaardigd uit gerecycled linoleum.

Rubber vloer

Het valt niet mee om een rubberen vloerafwerking te vinden die nog volledig uit natuurrubber bestaat, meestal gaat het om een mengsel van natuurrubber en synthetisch rubber waar ook polyurethaan aan is toegevoegd. Op de Nederlandse markt is er een zwarte natuurrubber afwerkvloer te vinden die gesmeerd moet worden en vooral gebruikt wordt voor stallen en trailers. Het mengsel bestaat uit natuurlijke latex, natuurrubber korrels en een verharder. Maar een gerecyclede rubberen vloer is makkelijker te verkrijgen. Hierbij wordt door fabrikanten gebruikt gemaakt van oude rubber vloeren, maar bijvoorbeeld ook van autobanden. Helaas is het productieproces om de autobanden om te zetten in een nieuw product behoorlijk energieverslindend, maar fabrieken ontwikkelen een duurzamere technologie. Rubbervloeren zijn verkrijgbaar op rol, als matten en als tegels en hebben uitstekende geluiddempende en warmte-isolerende eigenschappen. Bovendien kunnen ze tegen een stootje en daardoor jij ook; door het verend karakter wordt de val gebroken waardoor het veel in sport- en speelfaciliteiten wordt toegepast.

Natuursteen vloer

Zeggen dat een natuursteen vloer puur natuur is, is een open deur intrappen. Bovendien zijn natuursteen vloeren uiterst duurzaam en kunnen een levenlang mee. Een natuursteen vloer hoeft bovendien niet van ver te komen, bij onze zuiderburen wordt hardsteen gewonnen dat ruimschoot op de Nederlandse markt verkrijgbaar is. Op het gebied van natuursteengroeven zijn de Europese lidstaten Frankrijk, Griekenland, Italië, Portugal en Spanje samen goed voor ongeveer 90% van de totale EU-productie. Natuursteen vloeren van buiten Europa zijn vaker goedkoper, maar daar kleeft helaas een ander prijskaartje aan. In ontwikkelingslanden ontstaat door slecht georganiseerde exploitatie of door op niet-efficiënte manier passende milieu- en arbeidsvoorschriften op te leggen en na te leven, gevaar voor het plaatselijke en het mondiale milieu. 

Vloerbedekking en tapijt

Sisal vloerbedekking

Sisal is een natuurproduct, het zijn de langdradige vezels van de agaveplant. Agaveplanten groeien vooral in grote getalen in Mexico, Zuid-Amerika en Afrika, dus sisal legt flink wat kilometers af om bij ons op de markt te verschijnen. Een sisalvloerkleed is vrij gevoelig voor vlekken, in de zin dat ze er moeilijk uit gaan. Dat een verder goed kwalitatief vloerkleed om deze reden vroeg bij het afval kan belanden, is natuurlijk zonde. Hoewel, bij het afval? Sisal kan ook op de composthoop, omdat de vezels gewoon worden afgebroken. Ook kleurstoffen waarmee sisal vloerbedekking wordt gekleurd heeft vaak een biologische oorsprong. Let er wel op dat de latexrug van natuurlatex is gemaakt, of anders van katoen of linnen.

Kokos vloerbedekking

De bruine harige bolster van de kokosnoot wordt onder water gedompeld, om tussenliggende houtdeeltjes te laten verdwijnen. Na zes maanden wordt de schone vezelmassa bewerkt en met de hand tot draden gesponnen waarmee tapijt kan worden geweven. Een kokos vloerbedekking lijkt in veel opzichten op sisal, het is alleen wat ruwer. Dat maakt het niet echt prettig om op blote voeten op te lopen, tenzij je van het massage-effect houdt. Daarnaast is een kokos vloerkleed net als sisal heel gevoelig voor vlekken, die dringen snel in de vezels door en zijn lastig te verwijderen. Kokospalmen zijn tropisch en komen in Europa niet voor. Een kokos vloerbedekking komt dus van ver. Kokosvezels worden soms ook in combinatie met wol gebruikt.

Wollen vloerbedekking

Niet een vloerbedekking of een tapijt dat een veganist in zijn woning zou willen leggen, maar wol is wel een natuurproduct, van dierlijke afkomst. Veel wol die wordt gebruikt komt echter wel van ver, vooral uit Australië en Nieuw-Zeeland. Helaas wordt voor de productie van wollen vloerbedekking de wol van onze Nederlands of Europese schapen niet gebruikt. Er zijn wollen vloerbedekkingen in de handel met een rug van jute, katoen of linnen, maar ook met een polypropyleen vlies. Afhankelijk van de rug is een wollen vloerbedekking na gebruik volledig biologisch afbreekbaar.

Jute en hennep tapijten

Jute komt van planten die voornamelijk groeien in India, Bangladesh en China en leggen dus fiks wat kilometers af voordat ze als vloerbedekking bij ons in de woonkamer liggen. De planten waar de jutevezel uit gewonnen wordt, worden in grote plantages verbouwd. Binnen vier maanden na het inzaaien kan het al geoogst worden, waarmee een snelle hernieuwbaarheid wordt bereikt. Voor de toepassing van jute voor vloerkleden zijn de vezels vaak vervangen door synthetische vezels, dus het is zaak daar goed op te letten bij aankoop. Een jute vloerkleed gaat niet zo lang mee als sisal of kokos, omdat de vezels vrij zacht zijn. Daar staat tegenover dat vlekken zich wel makkelijker laten verwijderen. Een jute vloerkleed heeft vaak geen rug en kan na de levensduur dus op de composthoop gegooid worden.

Hennep lijkt veel op jute. De vezels komen van de bast en zijn erg sterk en lang. Zolang de vezels niet zijn uitgedroogd, komen ze makkelijk van de plant los. Helaas wordt de hennep die momenteel in Nederland wordt geteeld niet gebruikt voor vloerkleden, maar zijn vooral voor de geneesmiddelenindustrie. Daarbij wordt voor de vezels een ander ras gebruikt, waardoor je nauwelijks in 'hogere sferen' beland. De telers die in Nederland dit soort ras verbouwen, leveren geen vloerkleden, maar wel andere bouwgerelateerde producten als isolatiedekens. Verder komen er wel andere hennepplantages op aan de randen van Europa, maar die richten zich op de vervanging van de katoenvezel in de textielindustrie. De hennep vloerkleden komen vooralsnog van buiten Europa. Verder meet een hennep vloerkleed zich qua eigenschappen met een jute vloerkleed.

Er worden ook wel berggrastapijt aangeboden. De redactie heeft gevonden dat hiervoor ook een hennepsoort wordt gebruikt dat wordt geoogst op de hoge hellingen van landen rondom de Pacifische Oceaan.

Katoenen tapijt

Katoenen tapijten worden vaak van restpartijen uit de textiele industrie geweven. Daardoor ontstaan vaak bont gekleurde vloerkleden. De vloerkleden worden in Europa gemaakt, zoals in Skandinavië en in de Visegrad landen. De textiele industrie is een vervuilende industrie, dus door het afval te gebruiken in een katoenen tapijt, zijn het verbruikte water en de uitgestootte CO2 daarvoor in ieder geval niet voor niets zijn geweest.

Zeegras of biezen tapijt

Zeegras tapijten of vloerbedekking zijn erg sterk. Zeegras is een landplant die zich van lieverlee heeft aangepast aan een leven onder water. De stengels hebben dan ook een intern transportsysteem voor voedingstoffen die het aan de bodem onttrekt, in tegenstelling tot echte waterplanten. Daardoor zijn de stengels erg sterk. Zo stevig zelfs dat er maar een beperkt aantal vlechtpatronen mogelijk zijn. Een zeegras tapijt mag gerust regelmatig met de dweil vochtig worden gemaakt, om het glanzend en veerkrachtig te houden. Vroeger werden er bij ons in Nederland in Genemuiden zeegrastapijten gemaakt. Maar hier is deze soort zeegras inmiddels een bedreigde soort volgens de Wet Natuurbescherming. Zeegrastapijten die men nu in de winkel aantreft, komen voornamelijk uit China. De tapijten hebben een natuurlijke rug, maar er zijn er ook met een rug van synthetische latex. Zeegras tapijten met natuurlijke rug zijn na hun levenseinde composteerbaar.

Papieren tapijt

Vanuit Finland komen hier tapijten gemaakt van papier op de markt. Het papier dat ervoor gebruikt wordt, komt uit Zweden, van FSC-gecertificeerde bomen. Spinnenwielen maken draden van 2 cm brede vochtige papieren stroken. Volgens de producent kan het tapijt gecomposteerd worden of verbrand worden voor bio-energie. Voor de kleurstoffen worden geen halogeen-organische verbindingen of zware metalen metalen gebruikt. De rug is van jute of van latex.

PET-flessen tapijt

Van verzamelde PET-flessen worden sterke draden gemaakt die met de hand worden geweven tot tapijten. Dat gebeurt in India. Een voordeel van een PET-flessen tapijt is dat het in de badkamer of buiten gelegd kan worden, want het kan tegen water.

Geraadpleegde bronnen

Productinformatie van leveranciers, Milieu Database (SBK); Bevordering van duurzame ontwikkelingin de niet-energetische winningsindustrie van de EU; Chemische feitelijkheden: Rubber; Wikipedia: sisalvezel, kokosvezel, jute, hennep, zeegras, latex; Foto's: zeegras tapijt (Wicker Paradise op Flickr), droging sisalvezels (Wikimedia Commons).