Smart City, Internet of Things | 27-maart-2020 |

Slimme Stad en het Internet der dingen

De motor voor de Smart City, slimme stad, is het Internet of Things, afgekort IoT, in het Nederlands het Internet der Dingen. Maar bedrijven, gemeenten en mensen die bij de ontwikkeling betrokken zijn, praten ook al over het Internet of Everything. We proberen de stand van zaken op te maken.

Met het blijvend groeien van de wereldbevolking, waarvan nu al meer dan helft wereldwijd in steden woont, gecombineerd met het gigantische klimaatprobleem dat getackeld moet worden, ontkomen we niet meer aan technologie. Vervoer moet bijvoorbeeld veel efficiënter, om aan al die mensen in de steden vrijheid van beweging te bieden en om toevoer van genoeg goederen te garanderen, maar met zo min mogelijk vervuiling. En met al die mensen op een kluitje ontstaan er ook nieuwe vraagstukken over onder andere veiligheid, leefbaarheid en gezondheid. Hoe is dat allemaal enigzins in goede banen te leiden? Voor veel bestuurders, beleidmakers en handhavers ligt het antwoord in de smart city. Die ambitie delen ze met techbedrijven, die daar hun verdienmodellen op baseren. Hier dient zich dus een uiterst precaire kwestie aan, waar we verderop in het artikel ook even bij stil zullen staan.

Belangrijke pijlers

In de ontwikkeling richting een smart city draait het hoofdzakelijk om de volgende pijlers, waarvan we er al een paar noemden:
 

• Mobiliteit;
• Veiligheid;
• Gezondheidszorg;
• Energie;
• Water;
• Afval;
• Economische ontwikkeling en woningbouw;
• Betrokkenheid en samenwerking.

Hieronder nemen we een aantal van deze pijlers onder de loep.
 

Mobiliteit: virtueel verkeersmanagement

Met virtueel verkeersmanagement wil men vooral de bestaande infrastructuur efficiënter gebruiken, in plaats van om meer wegen en faciliteiten aan te leggen om de doorstroom te garanderen.

Zo was bijvoorbeeld de eerste stap die Amsterdam zette in virtueel verkeersmanagment, dat er drie verkeerscentrales ondergebracht werden onder één dak, waarbij informatie van camera's langs de weg en informatie van in-car-systemen samen kwam. Met deze data kan de doorstroom gemonitord en het dichtslibben van knelpunten worden voorkomen. De gebruikers van in-car-systemen krijgen namelijk berichten over alternatieve routes en op bestaande informatiepanelen verschijnt actuele en lokale verkeersinformatie en routeadvies. Er is gebleken dat voldoende weggebruikers de adviezen opvolgen, waardoor de doorstroom kan worden gegarandeerd. Op dagen met topdrukte heeft dit systeem zich al bewezen.

Ook zijn parkeerplaatsen voorzien van sensors, zodat aan weggebruikers actuele informatie kan worden gegeven over waar nog parkeerplaatsen beschikbaar zijn. Naast slim parkeren en realtime weginformatie maken ook realtime openbaar vervoer informatie, digitale OV-betaling, autonome voertuigen, voorspellend onderhoud van transport infrastructuur, files in rekening brengen, auto of fiets delen, parkeer pooling en slimme parkeerautomaten ook onderdeel uit van vervoer.

Veiligheid: security systems

Op het gebied van veiligheid willen stadsbesturen en politiekorpsen graag eerder op de hoogte zijn van excessen die zich binnen potentiële probleemgebieden ontwikkelen. Met een paar Nederlandse voorbeelden kunnen we dit aanschouwelijk maken.

In Eindhoven is van oudsher het uitgaanscentrum Stratumseind waar in de weekenden met gemak 20.000 bezoekers hun vertier komen zoeken. Omdat men dit gebied 's avonds veiliger en overdag aantrekkelijker wilde maken, richtte men het gebied in als Living Lab, waarvoor men de samenwerking aanging met locale technologie partners. In dit specifieke Living Lab worden allerlei gegevens verzameld over de bezoekers die Stratumseind aandoen, waaronder hun looppatronen, WiFi-signalen, openbare berichten op sociale media, de bierconsumptie en geluid/lawaai. Als op basis van deze verzamelde gegevens wordt vastgesteld dat er ergens onrust of dreiging ontstaat, proberen de technologische partners de sfeer te beïnvloeden door de kleur en de lichtintensiteit van de openbare verlichting aan te passen. De apparatuur waarmee dat allemaal gebeurt hangt onherkenbaar in zwarte doosjes in de lantaarnpalen. Zo zijn ook de lantaarnpalen rondom de Amsterdam Arena voorzien van camera's en WiFi hotspots. Daarnaast is het ook voor te stellen dat in de toekomst meer vaste terreininventaris, zoals prullenbakken, voorzien worden van sensors of dergelijke.

Naast het managen van mensenmassa's, kunnen het realtime in kaart brengen van misdaad, schotdetectie, noodhulp optimalisatie, smart home beveiligingssystemen, op het lichaam gedragen camera's, waarschuwingssystemen bij rampen en gebouwinspecties gebaseerd op data, ook onderdeel uitmaken van veiligheidsmaatregelen in een smart city.

Gezondheidszorg

Ook in de zorgsector wordt gekeken naar de mogelijkheden die de digitale technologie ons biedt. Zo zal het een belangrijke rol gaan spelen in de omschakeling van het geven van zorg richting meer preventie. Smart Care of E-health zijn bijvoorbeeld termen die gebruikt worden. Als doel wordt vaak gesteld dat alles wat uit handen kan worden genomen van zorgverleners door technologie, dat op die manier op te lossen, waardoor de beschikbare handen toe komen aan persoonlijke zorg en meer patiënten. Een voorbeeld van Nederlandse bodem is een zorgtablet met een uiterst eenvoudige interface die speciaal is ingericht op ouderen, waardoor ze laagdrempelig internet kunnen leren gebruiken. Maar ze kunnen ook om hulp vragen die dan ook in de vorm van een beeldgesprek kan worden gegeven, zodat mantelzorgers en verzorgers voor een deel ontlast worden.

Op het gebied van preventie wil men ook via adviezen en prikkels mensen aanzetten tot het veranderen van ongezonde gewoonten. Apps die de dagelijkse activiteit in de gaten houden, kunnen in de toekomst ook ontwikkeld worden om te alarmeren bij de consumptie van bijvoorbeeld teveel vet, zout, suiker, drugs of alcohol. Maar ook kunnen meldingen uit gaan over vaccinaties, hygiëne, voorbehoedsmiddelen, of specifiek voor diabetici of herinneringen over te nemen medicatie. Maar het is ook denkbaar dat men meldingen uit laat gaan als gemeten wordt dat de luchtkwaliteit in een bepaald gebied op een bepaald tijdstip erg slecht is. Het is al mogelijk om een pollenalert te krijgen via een app op de smartphone.

Het is in dit kader ook niet ondenkbaar dat eenvoudige klachten via een video besproken en gediagnostiseerd kunnen worden, dat er meer patiëntbewaking op afstand plaats gaat vinden en dat overheden het inzetten bij de preventie en bestrijding van besmettelijke ziektes, zoals bijvoorbeeld nu heel actueel, bij het Coronavirus. Daarin kan eventueel social media, telefoongebruik en het zoekgedrag op internet ook een rol in gaan spelen. Dat brengt ons weer bij big data, gegevens die over ons worden verzameld, worden doorverkocht en gebruikt. Ook hier speelt het ethische vraagstuk: hoe wordt onze privacy gewaarborgd, wie heeft toegang tot onze gegevens en wat gebeurt ermee?
 

Energie

Steden verbruiken wereldwijd ongeveer tweederde van de energie en veroorzaken zo'n 70% van het broeikaseffect. De grootste winst kan worden gehaald door het vervoer op duurzame brandstof te laten plaatsvinden en om het huishoudelijk energieverbruik te verlagen en te verleggen naar duurzame grondstoffen.

Vervoer

In heel 2020 kun je al profiteren van voordelen die de overheid je biedt voor het rijden van een elektrische auto, zoals de vrijstelling van motorrijtuigen- en aankoopbelasting. Daar komt per 1 juli een aankoopsubsidie van €4.000 bovenop bij de aanschaf van een nieuwe elektrische auto (€2.000 bij een tweedehands auto via een dealer). Daarnaast kunnen er in veel gemeenten laadpalen aangevraagd worden die gratis worden aangelegd en voeren steden of provincies ook een aanvullend subsidiebeleid voor de overstap naar elektrisch rijden. Amsterdam geeft bijvoorbeeld ook subsidies voor elektrische taxi's, bestelauto's, bussen en vrachtwagens.

De stap van elektrisch verkeer naar een smart city kan gezet worden met automatisch verkeer. Rotterdam en Den Haag zetten samen in op een groots opgezet automatisch vervoerprogramma, dat mensen van treinstations naar hun eindbestemming moet vervoeren. Ze zochten daarvoor aansluiting bij kennisinstellingen en private partners. Een concreet resultaat van deze ambitie uitte zich in de goedkeuring voor een automatische minibus die het metrostation Kralingse Zoom in Rotterdam verbindt met het zakencentrum Rivium in Capelle a/d IJssel.

Duurzame energie

Omtrent het huishoudelijk energieverbruik lopen er in Nederland al talloze projecten, variërend van slimme meters in complete woonwijken, bodemwarmtesystemen voor woonwijken en warmtepompen en zonnepanelen in renovatieprojecten. Big data die in dit verband wordt verzameld, kan bijvoorbeeld aangewend worden om mensen te stimuleren hun gewoontes te veranderen, zoals hogere energieprijzen in piekuren. Thuis, maar ook in bedrijven, kan dan ook veel doelmatiger met bijvoorbeeld de verlichting of het inschakelen van de verwarming worden omgegaan. Daarin is een grote rol voor domotica (huisautomatisering) en Smart home weggelegd.

Tot slot

Smart cities, slimme steden, gebruiken big data en digitale technologie om de levenskwaliteit van inwoners te verbeteren. Uitgebreide, realtime gegevens bieden instanties de mogelijkheid om gebeurtenissen te bekijken op het moment dat ze zich ontvouwen, inzicht te krijgen in het veranderen van patronen veranderen en daar sneller en effectiever op te reageren. Wat daarbij constant een punt van aandacht is dat buitenstaanders, de techbedrijven, voor grote groepen mensen kunnen beslissen wat die levenskwaliteit zou moeten inhouden. In het bewaken van een verschuiving of een herdefiniëring van onze privacy ligt een rol voor de overheid.

Bronnen: United Nations - World Population Prospects 2019, A governmentality analysis of smart traffic management in the Netherlands - Tom Horijon, VPRO Tegenlicht - Slimme steden, Praktijkproef Amsterdam, Smart cities: Digital solutions for a more livable future - McKinsey, Smart City - Wikipedia, Privacy in Public Space: Conceptual and Regulatory Challenges - Tjerk Timan, Bryce Clayton Newell, Bert-Jaap Koops, Living Lab Stratumseind 2.0, Internet Of Things Academy, Ook in Nederland gezichtsherkenning met omstreden programma Clearview - NOS,  Subsidie elektrische auto - Milieucentraal, Nederland Elektrisch, Innovatienetwerk Automatisch Vervoer Last Mile - Metropoolregio Rotterdam Den Haag, productinformatie van leveranciers