Basiskennis Bouwkunde: Rieten daken en rietdekken, algemeen

Referentienummers

• Rieten daken
• (47)N Dakafwerkingen, overlappende constructies
• 33.85 op te nemen onderdelen, rietbedekkingen
• Rieten daken, Schroefdak, Natuurriet, Kunstriet

Samenstelling

Systeemopbouw rieten daken

Rieten daken worden in Nederland tegenwoordig nog op twee manieren vervaardigd:

• Het traditionele gebonden dak of open constructie, waarbij het riet met gaarden en stroppen wordt bevestigd aan horizontale latten (rietlatten) die op een sporenconstructie zijn genageld. Om het riet te kunnen binden is een spouw onder de rietlatten (tussen de sporen) noodzakelijk. Hierdoor is een open dakconstructie moeilijk tochtdicht te krijgen en draagt de rietlaag nauwelijks bij aan de isolatiewaarde van het dak.
• Het schroefdak of gesloten constructie, waarbij het riet verlegd wordt op een gesloten onderconstructie van platen of (geïsoleerde) dakelementen. De binddraad wordt door het riet met een plaatschroef aan de onderconstructie bevestigd, waarna de binddraad om de gaarde wordt strakgetrokken met een zakkentrekker of draadsluiter. Het riet ligt direct op de gesloten onderconstructie en draagt daarom bij aan de isolatiewaarde van het dak.

Elementopbouw rieten daken

Onderconstructie

• Open onderconstructie: Bij een open onderconstructie wordt het riet gebonden aan rietlatten, die horizontaal en evenwijdig over het dak lopen. De rietlatten worden genageld of geschroefd op sporen, die de hoofdconstructie van het dak vormen.
• Gesloten onderconstructie: Bij een gesloten onderconstructie worden platen geschroefd of genageld op sporen of gordingen, of wordt een gesloten dak opgebouwd uit geïsoleerde dakelementen. Voor een gesloten onderconstructie is het noodzakelijk, dat er van binnenuit geen vocht of damp in de constructie kan komen. Alle kieren moeten dus dampdicht worden afgewerkt. In het geval van nieuwbouw verdient een opbouw met geïsoleerde dakelementen de voorkeur, in het geval van renovatie kan ook gewerkt worden met platen en dampdichte folie op de draagconstructie en isolatie van binnenuit, mits dampdicht afgewerkt.

Rietdek

De opbouw van het rietdek is mede afhankelijk van de gekozen constructiemethode: open of gesloten.

• Open constructie: bij een traditioneel gebonden dak wordt op de rietlatten eerst een spreilaag of vlijlaag aangebracht van 2 à 3 cm riet of rietmatten. Hiermee wordt voorkomen, dat het riet voor de deklaag tussen de rietlatten door wordt geklopt. Op de spreilaag worden de bossen dekriet verdeeld. Deze worden bevestigd met behulp van gaarden en binddraad dat onder om de rietlat en boven om de gaarde wordt gehaald en wordt aangetrokken en dichtgedraaid.
• Gesloten constructie: bij een schroefdak worden bossen riet direct op de gesloten plaat verdeeld en bevestigd met behulp van gaarden en rietdekschroeven, waar de binddraad al aan is bevestigd. De rietdekschroeven en gesloten plaat nemen de functie van de spreilaag en de rietlatten over, de binddraad wordt om de gaarde gebonden en aangedraaid om het riet onder de gaarde te fixeren.
• Dekriet algemeen:  afhankelijk van de plek in het dak en de vorm van het dak zijn rietbossen van verschillende lengtes nodig. Het grootste gedeelte van het rietdek bestaat echter uit lange bossen riet met een lengte tussen 1,5 en 2 meter. De stengels hebben een doorsnede die varieert van 2 tot 8 mm.

Nok

De nok van rieten daken in Nederland is meestal een keramische nok, uit halfronde nokvorsten, natuurrood of blauw gesmoord. Er zijn echter meerdere nokafwerkingen mogelijk:

• Keramische nokvorst met eindvorst (ook wel apenkont) of samengesteld eindstuk;
• Geglazuurde keramische nokvorsten;
• Koperen nokvorsten;
• Polyester nokvorsten;
• Een nokafwerking van stro of heide.

Keramische rietvorsten zijn ca. 600 mm breed, 200 mm lang en 250 mm hoog.

Materiaal rieten daken

Er kan onderscheid worden gemaakt tussen natuurriet en kunstriet. Lees voor meer informatie het artikel “Natuurriet en kunstriet: wat is wat?”.

Oppervlaktebehandeling rieten daken

Een natuurrieten dak of kunststofrieten dak hoeft niet voorzien te worden van een oppervlaktebehandeling om goed te functioneren als waterafvoerende laag. Een (periodieke) behandeling met brandwerende coating kan voor natuurrieten daken vanwege brandveiligheid wel vereist zijn.

Natuurrieten daken behoeven onderhoud, waarbij het dakvlak wordt opgeklopt en/of geschoren. Met het opkloppen wordt het riet dat eventueel verschoven is weer steviger onder de gaarde geklopt, bij het scheren wordt een deel van de slijtlaag verwijderd waarmee ook alle algen en mossen van het dak worden verwijderd.

Toebehoren rieten daken

Op zowel gebonden als geschroefde rieten daken wordt het riet vastgezet met gaarden en stroppen of binddraad. De gaarden zijn tegenwoordig vrijwel altijd van verzinkt staaldraad nr. 6 (5 mm) of 7 (4,6 mm). In het verleden werden ook wel koperdraad nr. 7, wilgentenen Ø 15 mm of geteerd touw als gaarden toegepast.

De stroppen of binddraad zijn van 1 of 1,1 mm rvs draad. Bij de schroefdakmethode kan gekozen worden voor een kant-en-klare dakdekschroef met de draad er al aan bevestigd.

Hulpstukken rieten daken

• Rietvorsten;
• Vonkenvangers voor open haarden en met hout gestookte kachels zijn in de handel verkrijgbaar. In sommige gevallen kan een vonkenvanger ook in het rookgasafvoerkanaal worden opgenomen, direct boven de openhaard.

Natuurrieten dak, foto Margo van Voskuilen

Vorm en afmeting

Vorm van het rieten dak

Rieten daken moeten om waterdicht te kunnen zijn en blijven, een dakhelling van tenminste 30° voor dakhellingen tot 2 meter lengte (op dakkapellen bijvoorbeeld) en tenminste 40° voor langere dakvlakken. Bij toepassing van natuurriet op dakhellingen minder dan 45° moet rekening gehouden worden met een minder lange levensduur, omdat het riet natter wordt en blijft.

Bij kunststofriet is de dakhelling minder van belang voor de levensduur van het dak, maar ook kunststofriet moet op een voldoende hellend dak worden  gelegd om te voorkomen dat het dakriet op tegenschot komt te liggen, oftewel zo komt te liggen dat het regenwater langs de rietstengels het dak in loopt in plaats van er af.

In sommige gevallen wordt de rieten dakbedekking gecombineerd met dakpannen. Deze combinatie wordt bij voorbeeld toegepast in de volgende gevallen:

• Het dak is plaatselijk niet steil genoeg voor een rieten dakbedekking;
• De aansluiting is met riet moeilijk waterdicht te maken, bijvoorbeeld bij aansluiting van een rieten dak op een opgaande gevel, onder een dakkapel of op andere plekken waar het riet kort is;
• Er is een dakgoot nodig: in dat geval wordt aan de dakvoet een aantal rijen dakpannen geplaatst in plaats van riet, waardoor een dakgoot dichter tegen de gevel gemonteerd kan worden;
• Esthetiek: in sommige regio’s is het gebruikelijk de dakvoet in pannen uit te voeren en de bovenkant van het dak in riet.

Afmetingen, handelsmaten riet

Lees voor meer informatie over afmetingen, handelsmaten en uiterlijk het artikel "Natuurriet en kunstriet: wat is wat?"

Novariet kunststof rietstengels, villa Hilversum

Prestaties

Vuur en het rieten dak

• Brandbaarheid rieten dak

  • Dakbedekking mag niet brandgevaarlijk zijn conform NEN 6063, “Bepaling van het brandgevaarlijk zijn van daken”.
  • Natuurriet is niet onbrandbaar (NEN 6064, “Bepaling van de onbrandbaarheid van bouwmaterialen”).
  • De brandbaarheid van kunstriet is afhankelijk van het gebruikte materiaal. In het geval van Novariet is het materiaal volgens een Duits rapport niet brandbaar. In het betreffende rapport uit 2015 wordt gesteld dat Novariet is vervaardigd van pvc. Ook Candur is niet brandbaar

• Brandwerendheid rieten dak

  • Natuurriet is niet onbrandbaar te maken, maar kan met behulp van brandwerende coatings wel brandvertragend worden. De brandwerendheid van traditioneel gebonden en volgens de schroefdakmethode gemaakte natuurrieten daken kan worden beïnvloed met brandwerende middelen, die op het dakvlak gespoten worden. Het effect hiervan is echter tijdelijk, omdat met het slijten van het dak ook de brandwerende coating wegslijt. De behandeling moet ca. eens in de vijf jaar worden herhaald. Ook kan gekozen worden voor het inbouwen van een sprinklerinstallatie in het dak.
  • Overigens is een schroefdak van nature minder brandgevaarlijk dan een gebonden dak, omdat er geen toevoer van zuurstof van onderaf is. Een schroefdak wordt als gelijkwaardig gezien aan een met brandwerende coating behandeld dak, wanneer het gaat om daken met een “beperkte omvang” zoals vrijstaande ééngezinswoningen of twee-onder-één-kap woningen.
  • Novariet en Candur kunstriet zijn zonder behandeling brandwerend en daardoor ook geschikt voor situaties waar het dak niet brandgevaarlijk mag zijn, zoals wanneer het pand is gelegen binnen 15 meter van de perceelgrens.

• Gedrag bij brand rieten dak

  • Onbehandeld natuurriet voldoet niet aan de eis conform NEN 6063 “Bepaling van het brandgevaarlijk zijn van daken” dat dakbedekking niet brandgevaarlijk moet zijn bij blootstelling aan vliegvuur en een beperkte warmtestralingsintensiteit. Bij onbehandeld natuurriet moet daarom de afstand van het rietgedekte pand tot de perceelgrens tenminste 15 meter zijn en de afstand tussen twee rietgedekte panden 30 meter.
  • Bij met een brandvertragende coating behandeld natuurriet, een natuurrieten dak voorzien van een sprinklerinstallatie of een natuurrieten dak dat voldoet aan het gelijkwaardigheidsprincipe wordt wel aan de eis conform NEN 6063 voldaan.
  • Ook kunstriet als Novariet en Candur voldoen wel aan de eisen in NEN 6063.

Rieten daken en gassen, vloeistoffen, vaste stoffen

• Waterdichtheid rieten dak

  • De waterdichtheid van een natuurrieten dak is afhankelijk van de dikte en de dichtheid van de rietlaag. De dakhelling moet voldoende steil zijn, zodat de individuele rietstengels voldoende afschot hebben. Omdat het riet taps toeloopt, met de dunne uiteinden boven ligt, en dakpansgewijs wordt gelegd, liggen de rietstengels niet evenwijdig aan het dakvlak maar hebben een flauwere helling. Bij toepassing van een goede kwaliteit riet en een goede uitvoering, dringt het regenwater onder extreme weersomstandigheden bij een dakhelling van tenminste 45° niet dieper dan 50 mm in de deklaag.
  • De dikte van de deklaag houdt verband met de daklengte langs de helling gemeten en neemt toe in de richting van de dakvoet. Het regenwater zakt onder invloed van de zwaartekracht maar gedeeltelijk in verticale richting in het rietdek, omdat het voor een belangrijk deel langs de rietstengels wordt geleid.

• Diffusie rieten dak

  • Traditionele gebonden rieten daken hebben een lage dampdiffusieweerstand. Natuurlijke ventilatie vindt plaats via de ruimten tussen de rietstengels, zodat aan de binnenzijde van het dak geen gevaar voor condensvorming zal zijn.
  • Daken die volgens de schroefdakmethode zijn opgebouwd, met een volledige dampdichte laag tussen riet en isolatiepakket, hebben een hoge dampdiffusieweerstand of zouden als dampdicht kunnen worden gezien. Daardoor zou condensatie in de dakconstructie kunnen ontstaan, die kan worden voorkomen door aan de binnenzijde van de isolatie ook een dampremmende laag te plaatsen.

• Bestandheid rieten dak

  • In een boomrijke of schaduwrijke omgeving kan een natuurrieten dak lang vochtig blijven, waardoor algengroei en mosgroei ontstaan waardoor het rietpakket kan gaan rotten. Algengroei en mos dienen periodiek verwijderd te worden om rot te voorkomen. Een te dik aangebrachte brandwerende coating beïnvloedt ook het drogen van het dak net zo nadelig als een laag algen.
  • Wanneer het dak zwaar bealgd en/of bemost is moet het worden schoongemaakt. Een rieten dak waarop zoveel algen voorkomen dat het groen uitslaat kan worden behandeld met een algenbestrijdingsmiddel. Dit middel maakt de celwanden van de algen kapot, waardoor ze sterven. Een dak preventief behandelen tegen algengroei lijkt niet zinnig, omdat dit juist weer de vorming van schimmels in de hand zou kunnen werken.
  • Mos is minder schadelijk dan algengroei, maar het is wel raadzaam ook mosaangroei van het dak te laten verwijderen. Mos moet altijd handmatig van het dak verwijderd worden en kan niet door een bestrijdingsmiddel worden verdelgd. Het verwijderen gebeurt met een heggenschaar (scheren) of met een drijfbord (nakloppen). Wanneer het riet onder de algenlaag of moslaag geleden heeft, kan het raadzaam zijn een zeer dunne laag van het riet af te halen, zodat het weer goed kan drogen.
  • Bladeren en dennennaalden moeten tenminste 1 x per jaar van het dak worden verwijderd.
  • De combinatie van zink en riet moet vermeden worden. Het water dat van natuurriet af op zink (bijvoorbeeld in een dakgoot) druipt is relatief zuur en zal het zink snel doen corroderen.
  • Kunstriet is niet gevoelig voor rot door algen of mos en behoeft daardoor minder (preventief) onderhoud. In bosrijke omgevingen of op percelen waar bomen dicht bij het dak staan kan in verband met de levensduur voor kunstriet gekozen worden, met name wanneer ook de hellingshoek van het dak minder dan 45° is en/of het dak voorzien is van minder steile dakkapellen.

Thermische eigenschappen van rieten daken

• Geleiding rieten dak

  • Warmteweerstand [m²•K/W] volgens NTA 8800.
  • Gebonden natuurrieten dak: het rietpakket op een gebonden natuurrieten dak heeft wel een zekere isolatiewaarde, maar het effect daarvan wordt gedeeltelijk teniet gedaan door tocht en luchtdoorlaatbaarheid. Omdat het natuurriet ook door de levensduur van het dak heen slijt en in dikte vermindert, neemt deze waarde ook door de tijd heen nog af. Om gebruik te kunnen maken van de isolerende eigenschappen van het rietpakket moet een luchtdichte en dampdichte onderlaag zo dicht mogelijk tegen het riet worden aangebracht, met daaronder een thermische isolatielaag, die ook aan de onderzijde dampdicht moet zijn afgewerkt. Voor de rekenwaarde van een gebonden rieten dak moet eigenlijk alleen gerekend worden met de aangebrachte isolatie. Voor nieuwbouw zal waarschijnlijk geen gebruik meer gemaakt worden van de traditionele techniek
  • Schroefdak met natuurriet: in het rietpakket op een schroefdak speelt luchtstroming en tocht nauwelijks een rol. Hierdoor is de isolerende waarde ervan hoger dan van een gebonden dak. Doordat het natuurriet slijt en de dikte van het pakket met de jaren vermindert, en doordat de isolatiewaarde van het rietpakket mede bepaald wordt door het vochtgehalte ervan, kan de isolatiewaarde van het rietdek fluctueren en door de tijd afnemen. Om te voldoen aan de nieuwbouweis van een Rc-waarde van 6,0 [m²·K/W] moet een schroefdak sowieso voorzien zijn van isolatie. Meestal zal dit in de vorm van geïsoleerde schroefdakpanelen of schroefdakelementen zijn, waarvan de naden dampdicht moeten worden afgewerkt. Ook bij verbouw of renovatie zal een constructie met geïsoleerde schroefdakpanelen of met na-isolatie gewenst of nodig zijn, afhankelijk van het bouwjaar van het gebouw en de destijds geldende eisen. De minimale isolatiewaarde voor daken bij het vervangen van isolatielagen bedraagt R = 2,0 [m²·K/W]. Wanneer alleen de dakbedekking wordt vervangen, geldt dit echter niet.
  • Schroefdak met kunstriet: het rietpakket op een schroefdak met kunstriet slijt niet, dus de dikte ervan blijft constant. Wel is de aanvangsdikte van Novariet meestal een stuk kleiner dan die van een natuurrieten schroefdak. Ook een schroefdak met kunstriet moet worden geïsoleerd om te voldoen aan de nieuwbouweis Rc = 6,0 [m²·K/W] of bij renovatie of verbouwing aan het rechtens verworven niveau, hetgeen wil zeggen dat moet worden voldaan aan de eisen die ten tijde van de bouw golden of indien dat hoger was, het niveau van eerdere verbouwingen.

Tabel 1: warmtegeleidingscoëfficiënten en warmteweerstand natuurrieten en kunstrieten daken

Tabel 2: vereiste warmteweerstand van het dak in relatie tot bouwjaar

Optische eigenschappen van rieten daken

• Kleurechtheid rieten daken

  • Natuurriet is relatief licht van kleur wanneer het wordt verwerkt en wordt binnen 1 à 2 jaar donkergrijs.
  • Kunststof rietstengels (Novariet) zijn leverbaar in verschillende kleuren naar wens van de klant en verkleurt nauwelijks.
  • Kunstriet uit pvc en cellulose (Candur) verweert en verkleurt onder invloed van licht en weer wel enigszins, maar op een op natuurriet gelijkende wijze.

Rieten daken en milieu, overige factoren

• Materiaalverbruik rieten daken

  • Per m² dakvlak wordt 0,26 tot 0,30 kN natuurriet verwerkt (2,65 tot 3,05 kg).
  • Per m² dakvlak wordt afhankelijk van de gewenste dakdikte 12 tot 16 bossen Novariet kunstriet gebruikt, Novariet rietbedekking (kunstriet) PGk= 0,30 kN/m²

• Duurzaamheid rieten daken

  • De vorm, hellingshoek en situering van het dak zijn van grote invloed op de levensduur van een natuurrieten dak. Hoe steiler de dakhelling en hoe minder bijzonderheden in de vorm, hoe langer de levensduur. Dakkapellen, hoekkepers en kilgoten slijten sneller dan vlakke dakschilden. Daken op het zuiden en oosten drogen sneller dan daken op het westen en noorden en zullen daarom langer meegaan. Harde wind kan op sterk uitgedroogde daken juist voor snellere afslijting zorgen.
  • Steile daken en daken met een kleine daklengte van nok tot dakvoet kunnen tot twee keer zo lang meegaan als gemiddeld.
  • De verwachte functionele levensduur van een natuurrieten dak in Nederland is gemiddeld circa 40 jaar voor dakvlakken aan zuid- en oostzijde en 25 jaar. De levensduur is echter sterk afhankelijk van verschillende factoren, waaronder vorm, hellingshoek en situering. Daarnaast zijn de kwaliteit van het riet, het vakmanschap van de rietdekker, de kwaliteit van de dampdichting van de onderconstructie en het plegen van onderhoud factoren die de levensduur van het natuurrieten dak beïnvloeden.
  • De esthetische levensduur van een natuurrieten dak is vaak korter dan de functionele levensduur; vooral op villa’s en landhuizen worden rieten daken vaak om esthetische redenen vervangen terwijl op boerderijen en schuren een levensduur van 50 jaar geen uitzondering is.

Rieten dak met natuurriet, foto Margo van Voskuilen

Toepassing

Functionele bruikbaarheid van rieten daken

Natuurriet zonder verdere brandvertragende behandeling kan als dakbedekking worden toegepast op panden die tenminste 15 m van de erfgrens staan, op daken die geschikt zijn om met natuurriet te dekken.

In geval van panden waar eisen ten aanzien van brandveiligheid worden gesteld kan natuurrieten dakbedekking worden toegepast met een achteraf aan te brengen brandvertragende coating, kan een sprinklerinstallatie worden ingebouwd in het rieten dak of kan een schroefdak worden toegepast dat volgens het gelijkwaardigheidsprincipe als even brandveilig als een brandwerend geïmpregneerd dak wordt beoordeeld. In principe zou een schroefdak brandveilig genoeg moeten zijn, maar deze oplossing is niet in alle gevallen volgens de NEN 6063 goedgekeurd. Bij de bouwaanvraag zal een bewijs overlegd moeten worden waaruit blijkt dat het dak aan NEN 6063 voldoet, zoals een TNO-certificaat van het betreffende middel of de sprinklerinstallatie.

Kunstrieten dakbedekkingen zoals Novariet en Candur zijn brandveilig en kunnen zondermeer worden toegepast op panden die geschikt zijn voor een dergelijke dakbedekking, ook wanneer ze op minder dan 15 m van de erfgrens staan of minder dan 30 meter uit elkaar staan.

Economische bruikbaarheid van rieten daken

Natuurriet en kunstriet worden niet uit economische overwegingen toegepast, maar meestal uit esthetische motieven. Doordat de rietdekker zonder werkonderbreking en zonder hulp van derden dakkapellen en verspringingen door kan dekken, kan hierbij misschien een klein economisch voordeel behaald worden.

Natuurrieten traditioneel gebonden daken zonder brandwerende coating of sprinklerinstallatie zullen duurder in de verzekering zijn dan “harde” dakbedekkingen. Voor kunstriet geldt dit niet en, afhankelijk van de verzekeraar, voor natuurrieten schroefdaken hoeft het ook niet te gelden.

Voor nieuwe rieten daken zijn geen subsidies beschikbaar, maar voor het vervangen van rieten daken zijn deze er soms wel. Hiervoor kan het beste navraag bij de gemeente gedaan worden over gemeentelijke en provinciale regelingen; bij de provincie over landelijke regelingen. Voor rijksmonumenten geldt onder bepaalde voorwaarden een aftrekregeling, waaronder ook het vervangen van het oude rieten dak valt. De lokale rietdekker zal meestal op de hoogte zijn van de mogelijkheden.

Voorschriften voor rieten daken

Anders dan het Bouwbesluit en de NEN 6063 zijn er geen normen of voorschriften waar een rieten dak aan moet voldoen. Het is mogelijk een (natuur)rieten dak bij oplevering te laten keuren door een onafhankelijke expert, maar dit is niet verplicht.

Ontwerpdetails rieten daken

Lees meer over de uitvoering van rieten daken en kunstrieten daken in "Uitvoering van natuurrieten en kunstrieten daken"

Verwerking en montage

Transport en opslag van natuurriet en kunstriet

Natuurriet wordt in bundels per vrachtwagen aangevoerd en in de buitenlucht opgeslagen. De bovenzijde wordt tegen inwatering beschermd door een dekkleed of door positionering van de rietbundels in een dakvorm. Bij langdurige opslag moet het riet geventileerd worden, door een luchtspouw onder de schelf aan te brengen.

Kunstriet wordt in bundels op pallets per vrachtwaren aangevoerd en kan in de buitenlucht afgedekt worden opgeslagen.

Voorbereiding voor het rietdekken

Voordat de rietdekker kan beginnen moet de kapconstructie gereed zijn en de benodigde knijpdelen en loodslabben te zijn aangebracht.

Verwerking van natuurriet en kunstriet

Rietdekken met natuurriet kan in elk jaargetijde plaatsvinden bij droog, niet vriezend weer.

Kunstriet kan ook bij vochtig weer verwerkt worden, omdat het niet zoals natuurriet gevoelig is voor rot en schimmel.

Bij het traditionele gebonden dak wordt eerst een spreilaag of vlijlaag aangebracht. De rietbundels worden daarvoor op het dak met een snijmes losgesneden. De spreilaag wordt aan de buitenzijde om de vier latten met gaarden vastgezet, die later worden weggenomen naarmate het aanbrengen van de deklaag vordert. Het riet voor de spreilaag wordt met de pluimen naar beneden gericht verwerkt.

Rietbundels voor de deklaag worden op het dak tijdelijk bij elkaar gehouden door een spanbeugel, die over de gaarde en onder de vorige rietlaag haakt. De bundels worden met de pluimen naar boven evenwijdig aan de sporen (of haaks op de gordingen) aangebracht en laag voor laag bevestigd, beginnend bij de dakvoet. Aan de hoeken en zijkanten van het dak wordt het riet gedraaid neergelegd, zodat op de hoek en in de breeuw ook stoppels van het riet te zien zijn. Het riet wordt onder de gaarde uitgespreid en grofweg in model gelegd.

Bij het traditionele gebonden dak worden de gaarden gebonden met binddraad dat met naald en goot, dekhaak, twijgijzer of wienijzer langs de onderzijde van de gaarde onder de deklat wordt doorgehaald en aan de bovenzijde van de gaarde weer boven komt. De beide einden van het binddraad worden dan met de hand los-vast dichtgedraaid.

Bij de schroefdakmethode wordt het riet op dezelfde wijze aangebracht, maar worden de gaarden bevestigd met binddraad dat om een 20 mm lange zelftappende schroef is geslagen of met een rietdekschroef waar het binddraad al aan zit. De schroef wordt met een verlengd bit in de multiplex plaat of het isolerende schroefdakelement geschroefd, de twee einden van het binddraad worden aan boven en onderzijde van de gaarde opgehaald en met de hand los-vast dichtgedraaid.

Zowel bij het gebonden dak als het schroefdak wordt dan de laag dekriet in model geklopt met drijfbord of dekspaan, waarna het binddraad strak wordt aangedraaid met behulp van een zakkentrekker en het riet stevig op zijn plek zit.

De rietvorsten van een keramische nok worden ruim in schrale specie gelegd, direct op het riet, of bevestigd o peen houten onderconstructie. De naden worden gevoegd met verhoogde ruggen met een taaie specie.

Verwerkingstijd van natuurriet en kunstriet

In het dakvlak wordt door één rietdekker ca. 10 m² per dag gerealiseerd; voor een dakoppervlak met uitbouwen en dakkapellen wordt gerekend met een gemiddelde van 7 à 8 m² per dag.

Candur kunstriet, Wemekamp Rietdekkers

Onderhoud

Onderhoud van rieten daken

Natuurrieten daken vergen periodiek onderhoud. Verontreinigingen zoals gevallen bladeren en dennennaalden moeten jaarlijks van het dak verwijderd worden. Wanneer het dak bedekt is geraakt met algen, moet het met een algenverdelgingsmiddel worden behandeld. Wanneer er mos op het dak groeit, moet dit door een rietdekker verwijderd worden. Omdat natuurriet slinkt, kan het na enige jaren wat losser onder de gaarden komen te zitten. Het moet dan worden opgeklopt, zodat het weer stevig onder de gaarden zit.

Kunstrietendaken moeten af en toe ontdaan worden van erop gevallen blad en naalden om er mooi uit te blijven zien.

Renovatie van het natuurrieten dak

Renovatie vindt plaats, wanneer het dak niet volledig versleten is maar wel een grotere ingreep nodig is om het dak weer voor langere tijd functioneel te laten blijven.

Opstoppen van natuurrieten daken

Wanneer het natuurrieten dak ontdaan is van algen en mossen en schoongemaakt wordt het riet in elke laag een stuk naar buiten getrokken. Hierdoor ontstaat ruimte onder de gaarde om er nieuw riet met een lengte van minstens 70 cm bij te steken. Het dakvlak wordt hierdoor dus weer dikker en dichter. In sommige gevallen is de gaarde niet sterk genoeg meer, bijvoorbeeld als het een oude gaarde van wilgenteen of geteerd touw is. Deze oude verzwakte gaarden worden dan verwijderd en er worden nieuwe gaarden om de andere laag over het riet gebonden, waaronder het riet wordt opgeklopt. Deze gaarden blijven dus zichtbaar. Tenslotte wordt het dak afgedreven en goed schoongeveegd zodat er geen algen en mossen achterblijven.

Blank verstoppen, verdrijven of doordekken van natuurrieten daken

Wanneer de gaarde nog in orde is, kan het nieuwe en het oude riet weer onder de bestaande gaarde geklopt worden. Dit wordt blank verstoppen genoemd, en hierbij wordt net als bij het opstoppen eerst het dak schoongemaakt en ontdaan van algen en mos. Daarna wordt elke laag riet teruggetrokken zodat ruimte onder de gaarde ontstaat en nieuw riet met een lengte van 70 tot 90 cm. tussen het oude riet gestoptt kan worden. Elke laag riet wordt onder een (bestaande) gaarde vastgebonden in het dak. Bij blank verstoppen zijn de gaarden aan de buitenzijde dus niet zichtbaar. Het dak wordt uiteindelijk afgedreven en schoongeveegd.

Overdekken van natuurrieten daken

Overdekken is het bedekken van een oud rieten dak met een nieuw rietpakket. Hiervoor wordt eerst het oude rietpakket schoon en vlak gemaakt. Daar overheen wordt een nieuw rieten dak gemaakt. Het rietdek bestaat dan uit 10 tot 15 cm oud met daar bovenop 20 tot 25 cm nieuw riet. De totale dikte wordt dan 30 tot 40 cm. Hierdoor blijft weliswaar de overlast binnen de woning beperkt en is de hoeveelheid af te voeren sloopafval minder, maar het beïnvloedt de vochthuishouding in het dak nadelig, zodat een overgedekt dak meestal tegenvalt in levensduur. Daarom is het overdekken van rieten daken niet aan te raden.

Bijsteken van natuurrieten daken

Bijsteken is een techniek, waarbij geen riet wordt teruggetrokken, maar waarbij na het schoonmaken en scheren alleen kort riet (40 – 60 cm) bijgestoken op de slechtste plekken in het rietdek. Dit kan alleen, wanneer de rietlaag nog dik genoeg is en het riet in redelijke staat verkeert. Bij een deklaag van minder dan 15 cm is deze methode niet bruikbaar. Een bijgestoken rieten dak is in eerste instantie gevlekt, omdat er tussen het oude, vergrijsde riet, nieuw goudgeel riet wordt gestoken. Ook kunnen de gaarden zichtbaar worden en blijven.

Herstellen van schade aan rieten daken

Wanneer er kleinere schades zijn, kan bij een rieten dak eenvoudig een klein deel van het rietdek vervangen worden, zowel bij natuurriet als bij kunstriet. Bij natuurriet ontstaat dan wel een kleurverschil, maar dat trekt binnen 1 tot 2 jaar weg.

Vernieuwen van het rieten dak

Wanneer repareren of renoveren geen oplossing meer bieden voor het behouden van een (natuur)rieten dak, zal de gehele dakbedekking moeten worden vervangen.

Kwaliteit en garantie

Opleiding rietdekkers

Rietdekken is een ambacht, dat vroeger vooral van vader op zoon werd overgedragen of dat geleerd werd door bij een rietdekker in de leer te gaan.

Sinds 2007 is er een formele opleiding tot rietdekker volgens de Beroeps Begeleide Leerweg, waarbij leerlingen door werken bij een leerbedrijf, praktijkonderwijs bij RON (Rietdekkers Opleiding Nederland) en theoretisch onderwijs bij het Deltion College in Zwolle in twee jaar een BBL2 diploma “Dakdekker riet” kunnen behalen. Omdat de opleidingsbehoefte van de rietdekkersbedrijven op dit moment gering is, wordt momenteel geen praktijkonderwijs aangeboden, maar bij voldoende aanmeldingen kan dit weer worden opgestart.

De Vakfederatie Rietdekkers biedt voor rietdekkers met minimaal 4 jaar ervaring op het dak en voor “Dakdekkers riet” met een BBL2 diploma een opleiding tot het Vakdiploma Rietdekker (Allround Rietdekker 3).

Referenties

Normen