Basiskennis Bouwkunde: Poorten, slagbomen

Referentienummers

• Poorten
• (90.3) Omheiningen
• 17.42 poorten en hekken, vooraf vervaardigd
• Schuifpoorten, Rolpoorten, Speedgates, Draaipoorten

Samenstelling

Systeemopbouw van poorten

Het is gebruikelijk om poorten onder te verdelen naar de wijze waarop ze bewegen voor het openen en het sluiten. In de praktijk worden daarvoor verschillende benamingen gebruikt. hier wordt de volgende indeling aangehouden:

• Draaipoorten;
• Rolpoorten;
• Schuifpoorten;
• Vouwpoorten (speedgates).

Draaipoorten

Draaipoorten zijn alle typen die met scharnieren aan de staanders zijn afgehangen. De volgende draaipoorten worden onderscheiden:

• Looppoorten: draaipoorten met één beweegbare vleugel en een dagmaat tussen de staanders ≤ 1 m;
• Enkele draaipoorten: draaipoorten met één beweegbare vleugel en een dagmaat tussen de staanders > 1 m;
• Dubbele draaipoorten: hebben twee beweegbare vleugels die in het midden kunnen worden gekoppeld.

Rolpoorten

Rolpoorten kunnen worden verplaatst op aan het beweegbare deel gemonteerde wielen, die over een op of in de grond aangebracht rail lopen.

Schuifpoorten

Schuifpoorten zijn vrijdragend bevestigd in een hulpconstructie van portalen en kunnen worden bewogen over wielen die aan deze hulpconstructie zijn bevestigd.

Speedgates

Speedgates, snelvouwpoorten, kunnen met ondergeleiding of met bovengeleiding worden geleverd.

Slagbomen

Slagbomen kunnen worden onderscheiden in:

• handbediende slagbomen;
• elektrisch aangedreven slagbomen.

Beide typen kunnen enkel of dubbel worden uitgevoerd. Handbediende slagbomen kunnen tot een doorgangsbreedte van ca. 4 meter, draaiend om een enkelvoudige as, met mankracht geopend en gesloten worden. Slagbomen voor grotere doorgangen worden meestal bewogen met behulp van een vertragingsmechanisme, aangedreven door een slinger. Elektrisch aangedreven slagbomen worden geopend met behulp van een elektromotor en sluiten door hun eigen gewicht of met behulp van de elektromotor.

Elementopbouw van poorten

Poorten

Voor de samenstelling van poorten geldt ook dat voor de dezelfde onderdelen in de praktijk verschillende namen worden gebruikt. De volgende indeling en benamingen worden hier gehanteerd. Alle typen poorten bestaan in principe uit een frame opgebouwd uit stijlen en onderligger en bovenligger.

Frames zijn vervaardigd van ronde of rechthoekige buisprofielen, die aan elkaar zijn gelast. Tussen de liggers zijn spijlen opgenomen.

Looppoorten kunnen, in plaats van spijlen, bespannen zijn met gaas. Voor de spijlen worden massieve, ronde staven of ronde of rechthoekige buisprofielen toegepast.

Draaipoorten

Draaipoorten worden geplaatst tussen twee staanders. De vleugels van de poorten zijn daarbij met scharnieren aan de staanders opgehangen. Afhankelijk van de scharnierconstructie kunnen de vleugels 140-180° opendraaien. De gemonteerde scharnieren worden in de regel pas aangebracht bij het afhangen van de vleugels; de scharnieren zijn meestal nastelbaar.

Zowel enkele als dubbele draaipoorten worden, indien de vleugels tussen 3,0-3,5 m groot zijn, veelal uitgevoerd met diagonale trekschoren.

Staanders van draaipoorten zijn in de meeste gevallen voorzien van voetplaten en worden daarmee op prefab of in het werk gestorte betonfunderingen bevestigd. Prefab funderingen bestaan uit betonblokken, die veelal zijn voorzien van vinnen ter vergroting van de grondkering en/of een voetplaat ter vergroting van de aanleg-oppervlakte. Sommige type staanders worden geleverd, bevestigd in beton. De ruimte tussen buisprofiel en beton is dan gevuld met bitumen.

De staanders van looppoorten lopen door tot in de grond en zijn daar met één of twee liggers verbonden, soms voorzien van aangelaste schetsplaten. De staanders van draaipoorten kunnen voorzien zijn van bevestigingspunten voor het aanbrengen van afscheidingsmateriaal (gaas, puntdraad en spandraden) of verbindingsbuizen. Staanders die tegen muren worden aangebracht, zijn daartoe voorzien van muurscharnieren of muurankers.

Dubbele draaipoorten zijn meestal voorzien van grondgrendels, bevestigd op of in de sluitstijlen. In gesloten stand vallen ze in de sparing of haken achter een strip of hoekprofiel van een betonnen aanslagblok. In combinatie met een koppelbeugel op de sluitstijlen kunnen de grondgrendels met een hangslot worden afgesloten.

Enkele en dubbele draaipoorten zijn in de regel voorzien van bevestigingspunten voor hangsloten of voorzien van klaviersloten op de sluitstijl. Op de aanslagstaander is dan een aanslagplaat bevestigd.

Rolpoorten

Rolpoorten bestaan uit een frame waartussen spijlen zijn gelast. In de onderligger van het frame zijn gelagerd wielen opgenomen.

Ten behoeve van de stabiliteit bewegen de poorten tussen één of twee geleideportalen, samengesteld uit gelaste kokerprofielen en aan de binnenzijde voorzien van geleidewielen op de hoogte van de bovenligger.

Aan de kant van de aanslag wordt een staander of een aanslagportaal geplaatst, meestal voorzien van een vang en een vergrendeling. De poorten zijn in het algemeen voorzien van klaviersloten of cilindersloten. Bij rolpoorten met elektrische aandrijving, zie Hulpstukken, zijn de onderliggers voorzien van een ketting of een getande geleider. Zeer lange rolpoorten zijn samengesteld uit meerdere aan elkaar te koppelen frames.
Portalen en rails worden geplaatst op een betonfundering. De portalen zijn hiertoe voorzien van voetplaten en de rails van aangelast ankers. Bij zware rolpoorten (en ook schuifpoorten) worden de geleideportalen soms, ter vergroting van de stabiliteit, met dwarsliggers gekoppeld.

Schuifpoorten

Schuifpoorten bestaan uit een frame van stijlen en liggers met ingelaste spijlen, dat vrijdragend tussen twee geleideportalen is aangebracht. Beide portalen zijn voorzien van geleidewielen, waarover het frame vrij van de grond heen en weer kan worden geschoven. Om kantelen in het verticale vlak te voorkomen is/zijn het buitenste portaal of beide portalen voorzien van drukwielen. Aan de aanslagkant van de poort wordt een staander geplaatst, meestal voorzien van een vang en een oploop. Portalen en staanders zijn voorzien van aangelaste voetplaten en worden daarmee op de betonfundering bevestigd.

Voor de ondersteuning van het frame kunnen bij grotere poorten extra geleidewielen worden geplaatst in het verlengde van de geleideportalen. Andere typen zijn, in plaats van aparte drukwielen en extra geleidewielen, voorzien van een verlengde onderligger waaraan een loopkat is bevestigd. Deze loopkat loopt op een I-vormige geleidebalk, die op een betonfundering is gemonteerd. Behalve voor geleiding en steun dient deze constructie tevens voor het opvangen van dompkrachten: de wielen van de zogenaamde loopkat lopen binnen de flenzen van de geleidebalk.

Drukwielen kunnen de bovenligger van het frame aan de bovenzijde steunen of samen met de geleidewielen de onderligger omsluiten. De onderligger is dan voorzien van een speciaal profiel dat tussen de wielen past. Bij elektrisch bediende poorten kan in zo’n profiel meestal ook een ketting worden gespannen. Ook zijn er poorten waarbij de onderligger van het frame bestaat uit een rond in plaats van een rechthoekig buisprofiel. Bij deze typen geschiedt de geleiding binnen de portalen tussen twee drukwielen en één geleidewiel, die onderling met hoeken van 120° op elkaar staan.

Bij schuifpoorten met meer dan één frame, schuiven de frames langs elkaar tussen dubbele geleideportalen.

Speedgates

Snelvouwhekken bestaan uit een frame van stijlen en liggers met ingelaste spijlen. De buitenste vleugels zijn daarbij met scharnieren aan de staanders opgehangen. De binnenste vleugels scharnieren ten opzichte van de buitenste scharnieren. Afhankelijk van de scharnierconstructie kunnen de vleugels 140-180° opendraaien. De gemonteerde scharnieren worden in de regel pas aangebracht bij het afhangen van de vleugels; de scharnieren zijn meestal nastelbaar.

De vleugels kunnen maximaal 3,0-3,5 m breed zijn en hoeven niet altijd met diagonale trekschoren worden verstevigd.

Staanders van speedgates zijn in de meeste gevallen voorzien van voetplaten en worden daarmee op prefab of in het werk gestorte betonfunderingen bevestigd. Prefab funderingen bestaan uit betonblokken, die veelal zijn voorzien van vinnen ter vergroting van de grondkering en/of een voetplaat ter vergroting van de aanleg-oppervlakte. Sommige type staanders worden geleverd, bevestigd in beton.

Slagbomen

Slagbomen zijn opgebouwd uit een kolom waarop een afsluitboom is gemonteerd. In gesloten toestand rust de afsluitboom op een zogenaamde vangpaal, ook wel gaffelpaal genoemd.

Bij elektrisch aangedreven slagbomen is de elektromotor, met bijbehorende bedieningsonderdelen en bedrading, opgenomen in de kolom. Kolom en vangpaal worden met aangelaste voetplaten bevestigd op de betonnen funderingsblokken.

Ten behoeve van de balans is de aan de afsluitboom een tegengewicht gemonteerd of, bij elektrisch aangedreven slagbomen, voorzien van een ingebouwd veermechanisme. De veerconstructie kan ook zijn uitgevoerd in combinatie met een tegengewicht.

Afsluitbomen zijn massief of vervaardigd van holle profielen. Massieve afsluitbomen zijn rond, de holle typen zijn rond of rechthoekig. Ronde afsluitbomen verspringen bij lengten langer dan 7 meter veelal in het midden van diameter of lopen conisch toe. Rechthoekige afsluitbomen bestaan meestal uit twee gekoppelde profielen die taps toelopen. Deze afsluitbomen kunnen ook worden uitgevoerd als zogenaamde knikbomen, die in het midden scharnieren.

Afsluitbomen lagen dan 10 meter kunnen boven en onder voorzien worden van spandraden voor een grotere stabiliteit.

Dubbele slagbomen zijn in gesloten stand opgelegd in een in het midden geplaatste (dubbele) vangpaal.

Type, vermogen en uitvoering van elektromotoren verschillen per merk en worden hier verder buiten beschouwing gelaten.

Materiaal van poorten

Poorten

• Staanders en portalen: stalen buisprofielen (rond, rechthoekig, UNP);
• Frames: stalen buisprofielen (rond, rechthoekig, UNP);
• Spijlen: stalen buisprofielen (rond of rechthoekig);
• Gaas: stalen gaasmat (al dan niet geplastificeerd);
• Schoor: stalen strips of buisprofiel (rond);
• Schetsplaten: plaatstaal;
• Rail: staal, smalspoor;
• Wielen: gietijzer, gedraaid staal, polyamide (nylon) (afhankelijk van functie). Metalen wielen zijn enkel of dubbel gelagerd. Assen van roestvast staal. Sommige wielen zijn voorzien van een rubber of kunststof band;
• Fundering: prefab of in het werk gestort beton.

Slagbomen

• Massieve afsluitbomen: hout;
• Holle afsluitbomen: aluminium profielen of glasvezelversterkt polyester (PE);
• Kolom en vangpaal: staal;
• Spandraad: gevlochten staaldraad;
• Funderingsblokken: in het werk gestort of prefab beton.

Oppervlaktebehandeling van poorten

Poorten

Stalen onderdelen thermisch verzinkt volgens NEN-EN-ISO 1461, elektrolytisch verzinkt of geschoopeerd en gemoffeld.

Slagbomen

Stalen onderdelen, voor zover niet vervaardigd van roestvast materiaal, verzinkt of gemenied en vervolgens veelal voorzien van een coating. Houten afsluitbomen: gelakt.

Toebehoren bij poorten

Poorten: loopkat voor typen met verlengde onderligger en geleidenbalk. Bij typen met elektrische aandrijving: elektromotor, ketting, kettingwielen, bedrading en bedieningsapparatuur.

Slagbomen: elektrisch aangedreven slagbomen worden voorzien van automatische bedieningsapparatuur, of handbedieningsapparatuur. Bediening geschiedt met drukknoppen, sleutelcontact, inductiedrempel (voor melding of verblijf) of tijdklok (instelbaar).

Hulpstukken bij poorten

Poorten: aan te lassen puntkammen om overklimmen tegen te gaan; sloten en vastzetijzers; afslaglineaal voor aangedreven typen; waarschuwings- en beveiligingsverlichting (o.a. zwaaiverlichting)

Draaihekken kunnen voorzien worden van vloerpotten voor automatische sluiting.

Slagbomen: de meeste slagbomen kunnen worden voorzien van bewakings- of signaleringsapparatuur zoals camera’s, intercom, detector-units, tel- en/of signaleringsapparatuur, waarschuwingslampen en verkeersregelingsverlichting. Slagbomen voor betaalde parkeerplaatsen kunnen worden aangevuld met betalingsautomaten (kaarten en/of munten), eventueel in combinatie met intercom-installaties. Een aantal merken kunnen worden geleverd, voorzien van een flexibel traliewerk aan de onderzijde van de afsluitboom.

Vorm en afmeting

Afmetingen van poorten

Poorten

Bovenstaande maten zijn afgerond. Per leverancier kunnen er kleine verschillen zijn.

Binnen de aangegeven maten zijn een groot aantal standaard poorten in de handel. De meeste fabrikanten leveren behalve standaard poorten ook poorten op maat, ook grotere. Afsluiting van grote openingen kan ook worden gerealiseerd door meerdere vleugels achter elkaar te koppelen. Daarvoor zijn er veel geleidenportalen nodig, waardoor een gedeeltelijke vrije doorgang ontstaat.

Slagbomen

Uiterlijk van poorten

Oppervlaktestructuur

Verzinkte onderdelen zijn enigszins ruw. Onderdelen voorzien van een coating zijn glad.

Kleur

Onbehandelde verzinkte onderdelen: metaalkleurig (naturel). De kleur van gecoate onderdelen volgens opgave van de fabrikant.

Prestaties

Mechanische eigenschappen van poorten

Productsterkte, materiaalsterkte

Toe te passen type poorten en slagbomen, de lengte daarvan, de onderling afstand en plaats van staanders en/of portalen en de noodzakelijke funderingen, kunnen in de regel vastgelegd worden aan de hand van de door de fabrikant geleverde gegevens. Het is gebruikelijk dat de fabrikant hierbij tevens optreedt als adviseur.

Toepassing

Functionele bruikbaarheid van poorten

Poorten dienen als afsluitbare doorgang en vormen in de regel een onderdeel van terreinafscheidingen.

Type en uitvoering van de poorten zijn daar in de meeste gevallen op afgestemd. Uitgangspunten die aan de keuze van terreinafscheidingen ten grondslag liggen zijn:

• veiligheid: risico van lichamelijk letsel bij betreding door publiek;
• bescherming: betreding voorkomen uit het oogpunt van diefstal of beschadiging;
• erfscheiding: grensaanduiding van terreinen.

Poorten worden ook toegepast tussen gebouwen, zonder afsluiting op een terreinafscheiding. Type en uitvoering worden in dergelijke gevallen, behalve door bovenstaande uitgangspunten, ook bepaald door de beschikbare ruimte en bevestigingsmogelijkheden.

In geval van bewaakte doorgangen wordt veelal gekozen voor elektrische aangedreven rolpoorten of schuifpoorten. Deze poorten kunnen worden voorzien van afstandsbediening, automatische afslagmechanismen, signaleringsinstallaties en alarminstallaties.

Als de doorgang van een terreinafscheiding bewaakt moet worden, kunnen in plaats van poorten ook slagbomen toegepast worden. Slagbomen bieden de mogelijkheid tot snellere verkeersdoorstroming omdat de openingstijd en sluittijd korten zijn dan die van poorten.

Snelvouwhekken, of speedgates, zijn een goede oplossing als een schuifpoort te langzaam opent en sluit en als een slagboom niet genoeg veiligheid biedt. Een speedgate is sneller dan een schuifhek en veiliger dan een slagboom.

Afsluitbomen uitgevoerd als zogenaamde knikboom worden toegepast in gebouwopeningen waar onvoldoende hoogte is voor de afsluitboom in geopende toestand.

Voorschriften voor poorten

Voor het thermisch verzinken van stalen delen kan NEN-EN-ISO 1461 van toepassing worden verklaard.

Ontwerpdetails van poorten

De keuze van een type poort zal in eerste instantie bepaald worden door de factoren die onder Functionele bruikbaarheid van poorten worden genoemd. Daarnaast kunnen de volgende factoren van invloed zijn op de keuze:

• Draaipoorten vereisen een vrije draairuimte (vleugels 180° draaibaar);
• Enkele poorten nemen bij een bepaalde opening meer ruimte in dan dubbele poorten;
• Rolpoorten kunnen in de standaarduitvoering openingen afsluiten tot 12 meter. De noodzakelijke rail kan een bezwaar vormen bij doorgang van zwaar verkeer;
• Schuifpoorten kunnen in standaarduitvoering openingen afsluiten tot 9,6 meter. Door het ontbreken van de rail, is die meer geschikt voor doorgang van zwaar verkeer;
• Speedgates met bovengeleiding zijn geschikt voor doorgang van zwaar verkeer;
• Looppoorten kunnen worden gecombineerd met grote draaipoorten of met rolpoorten en schuifpoorten voor de doorgang van personen.
• Slagbomen: worden veelal toegepast bij bewaakte doorgangen waar een snelle bediening in verband met groot verkeersaanbod is gewenst.

Verwerking en montage

Voorbereiding voor poorten

Voor zover van toepassing:

• Het storten van beton of het aanbrengen van prefab beton voor het plaatsen van staanders, portalen, rail of geleidenbalken;
• In het werk te storten funderingen te voorzien van ankers (volgens opgave fabrikant). Bij rolpoorten het stellen van rail (inclusief ankers);
• Waar nodig grondverbetering toepassen voor het plaatsen van prefab funderingen.

Montage van poorten

Het plaatsen van poorten en slagbomen geschiedt door montageploegen van de fabrikant.

Onderhoud

Onderhoud, reparatie van poorten

Onderhoud van poorten en slagbomen wordt in de regel uitgevoerd door serviceploegen van de leverancier. Door standaardisatie zijn onderdelen over het algemeen eenvoudig te verwisselen.

Kwaliteit en garantie

Hekwerkfabrikanten zijn verplicht om bij CE-gemarkeerde schuifpoorten, draaipoorten en speedgates een prestatieverklaring, Declaration of Performance (DoP), af te geven. De DoP moet informatie geven over de belangrijkste prestaties van het product en het beoogde gebruik ervan. De DoP is het bewijs dat het product de prestaties levert die voor een specifieke toepassing nodig zijn. De prestatieverklaring bij de CE-markering geleverd.

Referenties

Geraadpleegde bronnen

Documentatie van leveranciers