Basiskennis Bouwkunde: Balustraden, balkonhekken

Referentienummers

• Balustraden
• (34) Balustraden, balkon- en galerijhekken
• 32.51 balustraden, 32.57 balustrade- en leuningonderdelen, 32.00 trappen en balustraden
• Balusters, Balustrade, Balkonhek, Galerijhek

Samenstelling

Systeemopbouw van balustraden, balkonhekken

Naar de wijze waarop balusters worden toegepast, kunnen balkonhekken worden onderscheiden in balkonhekken met:

• doorgaande balusters (over meerdere bouwlagen);
• onderbroken balusters (per bouwlaag).

Onderbroken balusters worden verdeeld in:

• voorhangende balusters;
• tussengeplaatste balusters;
• achterhangende balusters.

Doorgaande balusters worden uitsluitend voorhangend toegepast.

In de praktijk worden balkonhekken voornamelijk ingedeeld naar het type afscheidingsmateriaal dat wordt toegepast:

• Spijlenhekwerk (met ronde spijlen of rechthoekige strips);
• Plaathekken (met vlakke of geprofileerde plaatvulling);
• Glashekken (transparant);
• Roosterhekken (met roostervulling).

Elementopbouw van balustraden, balkonhekken

Balusters zijn massief of bestaan uit kokerprofielen. Voor massieve balusters wordt o.a. gebruik gemaakt van I-profielen, al of niet taps naar boven toelopend. De van kokerprofielen vervaardigde balusters kunnen worden onderscheiden naar de vorm van het toegepaste profiel, namelijk rond, ellipsvormig, rechthoekig of samengesteld.

Ronde balusters worden voornamelijk toegepast zonder afscheidingsmateriaal (leuningen). Ellipsvormige balusters lopen in de regel naar boven taps toe. Rechthoekige balusters van aluminium hebben soms een stalen binnenkoker, als dit voor de stabiliteit gewenst is. Samengestelde profielen hebben een meer gecompliceerde vorm dan de overige profielen, bijvoorbeeld voor het verkrijgen van meer stijfheid (doorgaande balusters) en/of het verkrijgen van een geïntegreerde stel- en bevestigingsmogelijkheid voor het afscheidingsmateriaal.

Het monteren van balusters op de vloerrand of balkonrand kan op verschillende manieren worden opgelost. Daarin worden onderscheiden:

• Voetplaten;
• Strippen;
• Inwendige schoenen;
• Uitwendige schoenen.

Afhankelijk van het merk en type zijn al deze bevestigingen in één of meerdere richtingen verstelbaar.

De bevestiging op de beton gebeurt met:

• ingestorte schroefhulzen;
• keilbouten;
• draadeinden door sparingen met bussen;
• (aanstorten in sparingen).

De vorm en de bevestigingsmethode hangen ook af van de plaats waar de baluster op de betonrand moet worden bevestigd.

Liggers vormen de horizontale verbindingen tussen de balusters, te onderscheiden in:

• doorgaande liggers;
• onderbroken liggers.

Doorgaande liggers zijn op de balusters aangebracht of lopen daar voor of achter langs. Deze liggers bestaan uit kokerprofielen of een strip, waar een aparte deklijst op gemonteerd kan worden.

Onderbroken liggers worden tussen de balusters aangebracht en komen wat opbouw betreft overeen met doorgaande liggers of vormen een onderdeel van het afscheidingsmateriaal.

De bevestiging van doorgaande liggers en van de onderbroken liggers die geen deel uitmaken van de vlakvulling, wordt opgelost met:

• schroeven of bouten,
• klemverbindingen,
• koppelstukken.

Liggers die met schroeven worden vastgezet, worden in het werk gesteld en vervolgens door het boren van gaten en het aanbrengen van zelftappers aan de balusters bevestigd. De liggers met klemverbindingen worden met kliksluitingen op de balusters aangebracht, die daartoe van een speciale profilering zijn voorzien.

Voor de meeste balkonhekken wordt echter gebruik gemaakt van merk- en typegebonden koppelstukken. Deze koppelstukken variëren van eenvoudige verbindingsmiddelen met een beperkte stelmogelijkheid tot gecompliceerde typen, die niet alleen in meerdere richtingen verstelbaar zijn, maar ook verbindingen onder een hoek mogelijk maken.

Koppelstukken kunnen verder nog worden onderscheiden in typen die in de baluster worden opgenomen en typen die tegen de baluster worden aangebracht.

Onderbroken liggers die geen deel uit maken van de vlakvulling, worden hoofdzakelijk tussen de balusters aangebracht. De typen die daar wel deel van uitmaken, vormen in de regel de onder- en bovenliggers van spijlenhekken.

Leuningen op ronde balusters bestaan eveneens uit ronde buizen die onderling gekoppeld worden met fittingen. Voor de verbinding met de balusters worden T-fittingen gebruikt. De fittingen worden vastgezet met inbusschroeven, soms met blindklinknagels.

Bij plaathekken wordt vlakvulling gebruikt, gemaakt van vlakke of geprofileerde platen, die:

• direct aan de balusters worden bevestigd, of
• worden bevestigd aan de onder- en bovenligger.

Bij bevestiging direct aan de balusters wordt het plaatmateriaal met bijpassende klemmen of beugels tussen de balusters opgehangen of doorgaand voor de balusters aangebracht. Bevestiging geschiedt in daarvoor bestemde groeven of bevestigingspunten in de balusters. Platen die tussen de onder- en bovenligger worden aangebracht, zijn aan de randen voorzien van kunststof of aluminium profielen. Deze profielen passen in de liggers en worden vastgezet met behulp van klemmen, schroeven of met speciale hulpstukjes.

Glashekken komen wat opbouw en bevestiging betreft overeen met plaathekken. Het plaatmateriaal is echter doorzichtig en bestaat uit platen van glas of kunststof.

Deklijsten die ter afwerking op de bovenliggers worden aangebracht, worden bij de meeste typen door middel van een kliksluiting bevestigd. Bij enkele typen wordt daarvoor gebruik gemaakt van speciale koppelingen.

Materiaal van balustraden, balkonhekken

De onderdelen kunnen vervaardigd zijn van:

• Balusters: staal (naadloos getrokken stalen buizen of gelaste stalen buizen), gietijzer, gietaluminium, aluminium;
• Liggers: staal (naadloos getrokken stalen buizen of gelaste stalen buizen), aluminium;
• Leuningprofielen en deklijsten: aluminium, hout-kunststof samenstelling, PVC;
• Koppelstukken, fittingen en bevestigingsmiddelen: gietijzer, gietaluminium, roestvast staal, verzinkt staal, aluminium;
• Afdichtingsprofielen en pluggen: PVC, EPT (etheenpropeenterpolymeer), EPDM (etheenprobeendimonomeer), CR (polychloropreenrubber);
• Hekvullingen van:

• spijlenhekken: staal, gietaluminium, aluminium;
• plaathekken: staal (vlak/geperforeerd of geprofileerd), aluminium (vlak/sandwich of geprofileerd), PMMA (niet doorzichtig), hout (triplex);
• glashekken: gelaagd glas, gehard glas, PMMA (doorzichtig);
• roosterhekken: staal, roestvast staal, aluminium.

Oppervlaktebehandeling van balustraden, balkonhekken

Aluminium onderdelen worden geanodiseerd en eventueel daarna voorzien van een kleurlak of poedercoating. Stalen onderdelen worden thermisch verzinkt en eventueel daarna gemoffeld, geëpoxeerd of worden verchroomd.

Hout wordt met een conserveringsmiddel behandeld of voorzien van een coating.

Toebehoren van balustraden, balkonhekken

• Bevestigingsmiddelen en eindstukken ten behoeve van aansluitingen bij de beëindiging tegen aangrenzende bouwdelen;
• Verankeringen, bouten, draadeinden voor de bevestiging van de balusters op of tegen de balkons.

Accessoires van balustraden, balkonhekken

De meeste typen balkonhekken kunnen worden geleverd met wind- en privacyschermen, voorzien van draadglas, hardglas, transparant kunststof of ondoorzichtig plaatmateriaal. Enkele typen kunnen worden uitgebreid met lamellen ten behoeve van zonwering of visuele afscherming.

Voor het afdekken van betonranden kunnen afdeklijsten geleverd worden, die aansluiten op de onderliggers van de balkonhekken.

Sommige fabrikanten leveren bijpassende bloembakken, die aan de balkonhekken kunnen worden opgehangen.

Vorm en afmeting

Vorm van balustraden, balkonhekken

Van de onder Systeemopbouw genoemde balkonhekken zijn de verschillen tussen de spijlen, platen en roostervulling het meest kenmerkend. Bovendien zijn er nog grote verschillen in typen onderling, zowel wat betreft materiaal, vorm, afmetingen en kleur als de wijze van monteren.

De toepassing van doorgaande of onderbroken balusters kunnen een groot verschil geven in het aanzicht van de gevel, evenals de toepassing van lamellen. Daarnaast zijn er nog enkele balkonhekken die gebogen kunnen worden.

Afmetingen van balustraden, balkonhekken

De aanbevolen balusterafstand en de afmetingen van de spijlen, platen en roosters verschillen per hek en per type.

Wel zijn onderlinge afstanden tussen de vulling, de balusters en het balkon aan veiligheidseisen gebonden, zie > Toepassing, Ontwerpdetails.

De hoogte van balkonhekken boven betreedbaar oppervlak moet volgens het Bouwbesluit artikel 2.18 het volgende bedragen:

• Algemeen geldt dat een vloerafscheiding minimaal 1,0 m hoog moet zijn. De vloerafscheiding mag 0,70 m hoog zijn, maar dan moet de breedte daarvan wel ten minste 0,40 m bedragen zodat de som ervan op ten minste 1,1 m uitkomt;
• Bij een hoogteverschil tussen een vloer en een aangrenzende vloer, terrein of water van meer dan 13 m is op grond van het tweede lid een vloerafscheiding met een hoogte van ten minste 1,2 m voorgeschreven;
• Afscheidingen naast trappen en hellingbanen hebben een hoogte van ten minste 0,85 m, gemeten vanaf de voorkant van de tredevlakken of vanaf de vloer van de hellingbaan.

De meeste fabrikanten leveren naast deze standaard maten ook op aanvraag afwijkende maten.

Uiterlijk van balustraden, balkonhekken

Kleur

• Geanodiseerd aluminium: naturel, zilver of bronskleurig;
• Gecoat: volgens RAL;
• Staal: zinkkleurig of in kleuren volgens RAL;
• Hout: houtkleur, vernis of gelakt;
• Overige materialen: in RAL-kleur volgens opgave fabrikant.

Prestaties

Mechanische eigenschappen van balustraden, balkonhekken

Productsterkte

Volgens NEN-EN 1995-1-2 moet o.a. bij balkonhekken rekening worden gehouden met de ongunstigste veranderlijke belastingen, aangrijpend op de bovenregel van de balustrade c.q. leuning.

Vuur, explosie en balustraden, balkonhekken

Brandbaarheid

Balkonhekken dienen te voldoen aan de basiseis zoals gesteld in NEN-EN 13501-1.

Brandvoorplanting

Bouwbestluit artikel 2.67 geeft aan dat constructieonderdelen van een beschermde vluchtroute, zoals balustraden en balkonehekken, grenzend aan de binnenlucht voldoet moeten voldoen aan rookklasse s2, bepaald volgens NEN-EN 13501-1.

Aansturingstabel 2.66 geeft aan, aan welke brandklassen (NEN-EN 13501-1) materialen moeten voldoen, afhankelijk van de gebruiksfunctie (raadpleeg voor meer informatie de tabel zelf):

Grenswaarden

• Zijde grenzend aan de:
  • binnenlucht:
    • extra beschermde vluchtroute: B;
    • beschermde vluchtroute: B of D;
    • overig: B, C of D.
  • buitenlucht:
    • extra beschermde vluchtroute: B of C;
    • beschermde vluchtroute: B, C, of D;
    • overig: D.
• Bovenzijde:
  • extra beschermde vluchtroute: C_fl;
  • beschermde vluchtroute: C_fl of D_fl;
  • overig: C_fl of D_fl.

Gassen, vloeistoffen, vaste stoffen en balustraden, balkonhekken

Bestandheid

Alle onderdelen van balkonhekken die een oppervlaktebehandeling hebben ondergaan, mogen onder normale weersomstandigheden geacht worden tegen corrosie, bacteriën en weersinvloeden bestand te zijn.

Verenigbaarheid

Bij toepassing van aluminium onderdelen deze niet in direct contact brengen met koper, messing, staal of alkalische stoffen.

Thermische eigenschappen van balustraden, balkonhekken

Uitzetting

• Aluminium: 23∙10^-6 K^-1;
• Staal: 12∙10^-6 K^-1;
• PMMA: 7,3∙10^-5 K^-1.

Toepassing

Functionele bruikbaarheid van balustraden, balkonhekken

Balkonhekken zijn toepasbaar voor balkons, galerijen, bordessen, dakterrassen, loggia’s of kunnen worden geplaatst als vrijstaande hekken. Balkonhekken worden gebruikt in de woning- en utiliteitsbouw.

Voorschriften voor balustraden, balkonhekken

Ontwerpdetails voor balustraden, balkonhekken

Balkonhekken vormen vrijwel altijd een belangrijk onderdeel van het aanzien van de gevel. Dit kan variëren van een integraal onderdeel van een uit meerdere elementen opgebouwde gevel tot gezichtsbepalende constructies. Dit is bijvoorbeeld het geval bij toepassing van doorgaande balusters in combinatie met beton deklijsten en zonweringslamellen.

Een aantal leveranciers leveren behalve balkonhekken ook bijpassende trapleuningen, borstweringsleuningen en terrashekken, soms zelfs voor volledige gevels van trappenhuizen. Voor de toepassing van dergelijk balkonhekken moet er in een vroeg stadium van het ontwerp samenwerking worden gezocht met leveranciers, omdat de maat- en plaatsingssystemen per merk sterk kunnen verschillen en vaak niet uitwisselbaar zijn.

Andere toepassingen van balustraden, balkonhekken

Balkonhekken zijn ook binnen toepasbaar, zoals langs verdiepingsvloeren bij vides of voor publieksgeleiding in openbare gebouwen.

Verwerking en montage

Voorbereiding voor balustraden, balkonhekken

Afhankelijk van de uitvoering (plaats en bevestigingsmethode) moet gaten worden gespaard of geboord, invoegers moeten ingestort worden. Plaatsen waar aluminium delen met schadelijke mortels in aanraking kunnen komen, moeten afgeschermd worden.

Montage van balustraden, balkonhekken

Door fabrikant, leverancier of aannemer.

Onderhoud

Bij balkonhekken die worden ontworpen voor een beperkte levensduur, moet de frequentie van inspectie en onderhoud in de regel groter zijn dan gebruikelijk.

Economische factoren

Prijzen van balustraden, balkonhekken

Vaak wordt bij balkonhekken geen eenheidsprijs gehanteerd, maar uitsluitend met offertes gewerkt.

Milieu en gezondheid

Duurzaamheid van balustraden, balkonhekken

Het is aan te bevelen om aan balkonhekken duurzaamheidseisen te stellen, gericht op een technische levensduur van 50 jaar. Als men uitgaat van balkonhekken met beperkte levensduur, dan moeten de eisen afgestemd zijn op een minimaal even lange technische levensduur, maar nooit minder dan 10 jaar.

Referenties

Geraadpleegde en terzake doende bronnen

NBD niveau 2, Balustraden, balkon- en galerijhekken SfB (34)X
SBRCURnet, Balustraden, Richtlijnen voor ontwerpen en berekenen
Productinformatie van leveranciers

Normen van het Nederlands Normalisatie-Instituut

Normen van het Deutsches Institut fur Normung